Ο Ptah ήταν ο «πρωτομάστορας», ο εφευρέτης της τοιχοποιίας και ο προστάτης των αρχιτεκτόνων και των τεχνιτών. Σύμφωνα με ορισμένους ειδικούς, αυτό είναι το πιο αξιοσημείωτο έγγραφο της αιγυπτιακής σκέψης που έχει διασωθεί μέχρι σήμερα.

Με τις επιβλητικές της διαστάσεις ύψους 95 εκατοστών και μήκους 1,37 μέτρων, η πέτρα Shabaka έχει συναρπάσει Αιγυπτιολόγους και μελετητές από την ανακάλυψή της στα ερείπια της Μέμφις το 1805. Ανεγέρθηκε ως διαρκές μνημείο στον Μεγάλο Ναό του Ptah στη Μέμφιδα το στα τέλη του 8ου αιώνα π.Χ

Η επιφάνειά της, ένας πέτρινος καμβάς που καλύπτει ένα ορθογώνιο 67 επί 153 εκατοστών περίπου, καλύπτεται με ιερογλυφικά που αφηγούνται μια συναρπαστική ιστορία δημιουργίας, θεϊκής δύναμης και βασιλικής νομιμότητας.

Η ορθογώνια τρύπα στο κέντρο έχει διαστάσεις 12 επί 14 εκατοστά, με έντεκα ακτινικές γραμμές μήκους 25 έως 38 εκατοστών, οι οποίες κατέστρεψαν μέρος της επιγραφής, πιθανότατα λόγω της χρήσης της ως μυλόπετρα ή ως θεμέλιο στήλης στην αρχαιότητα.

Η ιστορία της πέτρας ξεκινά με τον Φαραώ Shabaka , ο οποίος βασίλεψε μεταξύ 716 και 702 π.Χ. Τρομοκρατημένος από το ενδεχόμενο να χαθεί αυτό το πολύτιμο κείμενο, διέταξε να χαραχθεί το υπόλοιπο περιεχόμενο στην πέτρα, διασφαλίζοντας έτσι τη διατήρησή του.

Αιγυπτιολόγοι και μελετητές έχουν συζητήσει για δεκαετίες την πραγματική αρχαιότητα του αρχικού κειμένου που διέταξε να αντιγραφεί ο Shabaka. Οι εκτιμήσεις ποικίλλουν δραματικά, καλύπτοντας περισσότερα από 2.000 χρόνια. Ορισμένοι ειδικοί, όπως ο Kurt Heinrich Sethe, αρχικά πρότειναν ότι το κείμενο θα μπορούσε να χρονολογείται από το Παλαιό Βασίλειο ή ακόμη και παλαιότερες περιόδους. Άλλοι, όπως ο James Henry Breasted, ο πρώτος που διάβασε το περιεχόμενό του, το τοποθέτησαν στο Νέο Βασίλειο ή λίγο πριν.

Ο Friedrich Junge πρότεινε το 1973 ότι το κείμενο για την πέτρα Shabaka μπορεί να μην είναι αντίγραφο ενός εγγράφου χιλιετιών, αλλά μια πρωτότυπη δημιουργία από την 25η δυναστεία, με τα αρχαϊκά στοιχεία του κειμένου να είναι μια σκόπιμη άσκηση στον αρχαϊσμό , ένα τυπικό χαρακτηριστικό της αγάπης των ύστερων αιγυπτιακών δυναστειών για το αρχαίο παρελθόν.

Κάτω από αυτή τη νέα οπτική, η αφήγηση για την ανακάλυψη του παπύρου αποκτά νέο νόημα. Πέρα από το να είναι μια απλή ιστορική αναφορά, θα μπορούσε να είναι ένας «θρύλος ανακάλυψης», μια λογοτεχνική στρατηγική που σκοπό έχει να δώσει μεγαλύτερη εξουσία και βαρύτητα στο περιεχόμενο του κειμένου, παρουσιάζοντάς το ως «έργο των προγόνων». Αυτή η τεχνική όχι μόνο θα επικυρώσει το θεολογικό περιεχόμενο του εγγράφου, αλλά θα χρησίμευε επίσης στη νομιμοποίηση της νεοσύστατης δυναστείας των Κουσιτών, συνδέοντάς τη άμεσα με το ένδοξο παρελθόν της Αιγύπτου.

Η διαμάχη για τη χρονολόγηση του αρχικού κειμένου δεν είναι το μόνο μυστήριο γύρω από την πέτρα Shabaka . Η κατεύθυνση της ανάγνωσης της επιγραφής έχει αποτελέσει αντικείμενο έντονης συζήτησης μεταξύ των ειδικών. Αν και τα ιερογλυφικά είναι στραμμένα προς τα δεξιά, που κανονικά υποδηλώνουν ανάγνωση από δεξιά προς τα αριστερά, πολλοί μελετητές, ακολουθώντας τον James H. Breasted, έχουν υιοθετήσει μια ανάδρομη ανάγνωση, ξεκινώντας από τα αριστερά.

Το περιεχόμενο της επιγραφής είναι εξαιρετικά πλούσιο. Στον πυρήνα του, παρουσιάζει μια εκλεπτυσμένη θεολογία που τοποθετεί τον Ptah ως τον υπέρτατο δημιουργό , ακόμη και πριν από την ίδια την προύπαρξη. Σύμφωνα με το κείμενο, ο Ptah δημιουργεί τον κόσμο μέσω της «καρδιάς και της γλώσσας», δηλαδή μέσω της σκέψης και του λόγου.

Η επιγραφή αφηγείται πώς ο Ptah συλλαμβάνει αρχικά τον κόσμο στο μυαλό του πριν τον φέρει σε ύπαρξη μέσω προφορικών λέξεων. Σε αυτή την κοσμογονία, η καρδιά παίζει καθοριστικό ρόλο ως το όργανο που συλλαμβάνει τη δημιουργία, τη σχεδιάζει και δημιουργεί τα ιερογλυφικά ως μέσο για να καταγράψει γραπτώς τη μορφή των αντικειμένων που επινοεί.

Αρχίζει με τον τίτλο του φαραώ, διατεταγμένος συμμετρικά. Η πρώτη γραμμή επικαλείται τους θεούς Ptah και Sokaris και δηλώνει: Horus, ο ενοποιητής των δύο εδαφών, Nebty, ενοποιητής των δύο εδαφών, Ώρος από χρυσό, ενοποιητής των δύο εδαφών, βασιλιάς της Άνω και Κάτω Αιγύπτου, γιος του Ra Shabaka , αγαπημένος του Ptah-south-of-the-wall (ή Sokaris-south-of-the-wall), που ζει για πάντα όπως ο Ra.

Η δεύτερη γραμμή περιγράφει την επιγραφή ως αντίγραφο ενός διαβρωμένου κειμένου που βρέθηκε από τον Shabaka στο ναό του Ptah στο Μέμφις: Η Αυτού Μεγαλειότητα Shabaka έγραψε εκ νέου αυτό το κείμενο από το ναό του πατέρα του Ptah-south-of-his-his-tah. Η Αυτού Μεγαλειότητα βρήκε το έργο των προγόνων του καταβροχθισμένο από τα σκουλήκια, και επειδή δεν ήταν πλέον κατανοητό από την αρχή μέχρι το τέλος, το αντέγραψε ξανά και καλύτερα, ώστε το όνομά του να παραμείνει για πάντα και τα μνημεία του ναού του πατέρα του Ptah- νότια του τείχους θα άντεχε αιώνια. Φτιαγμένο από τον γιο του Ra Shabaka για τον πατέρα του Ptah-Tatjenen, για να δώσει ζωή για πάντα.

Οι γραμμές 48 έως 64 παρουσιάζουν τον μύθο της δημιουργίας: Έτσι λέγεται για τον Πταχ: «Αυτός που έφτιαξε τα πάντα και δημιούργησε τους θεούς». Και είναι ο Ta-tenen, που γέννησε τους θεούς, και από τον οποίο προήλθαν όλα: τροφή, προμήθειες, θείες προσφορές και όλα τα καλά πράγματα. Έτσι αναγνωρίζεται και κατανοείται ότι είναι ο ισχυρότερος από τους θεούς. Έτσι ο Πταχ ικανοποιήθηκε αφού έκανε όλα τα πράγματα και όλα τα θεϊκά λόγια… Πράγματι, ο Πταχ είναι η πηγή της ζωής για τους θεούς και όλες τις υλικές πραγματικότητες.

Εκτός από το θεολογικό της περιεχόμενο, η πέτρα Shabaka πραγματεύεται επίσης θέματα πολιτικής νομιμότητας και βασιλικής διαδοχής. Το κείμενο περιγράφει την επίλυση της διαμάχης μεταξύ του Ώρου και του Σεθ, με τον Γκεμπ να ενεργεί ως θεϊκός δικαστής και να ανακηρύσσει τον Ώρο ως νόμιμο διάδοχο του θρόνου της Αιγύπτου. Αυτή η αφήγηση όχι μόνο αφηγείται έναν θεμελιώδη μύθο της αιγυπτιακής θρησκείας, αλλά χρησιμεύει επίσης ως ισχυρή δήλωση πολιτικής νομιμότητας , ιδιαίτερα σημαντική για μια ξένη δυναστεία όπως αυτή του Shabaka.

Δείτε ΦΩΤΟ ΕΔΩ

photo: pixabay