Σε μια συναρπαστική έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Journal of Maritime Archaeology , ο ειδικός στη ναυτική ιστορία Herman J. van Vliet αποκαλύπτει τα μυστήρια του πώς οι Ρωμαίοι ναυτικοί ετοίμαζαν το φαγητό τους ενώ βρίσκονταν στη θάλασσα. Το βασικό ερώτημα που τίθεται από τη μελέτη του είναι: πώς κατάφεραν να μαγειρεύουν στην ανοιχτή θάλασσα και ποια τρόφιμα ήταν μέρος της διατροφής τους κατά τη διάρκεια αυτών των μεγάλων ταξιδιών;

Κατά τη διάρκεια της ακμής της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, τα πλοία έγιναν το κύριο μέσο μεταφοράς αγαθών και ανθρώπων σε όλη τη Μεσόγειο. Ωστόσο, οι ναυτικοί αντιμετώπισαν μια μεγάλη πρόκληση: να τρέφονται επαρκώς σε ταξίδια που θα μπορούσαν να διαρκέσουν μέρες ή και εβδομάδες. Σύμφωνα με τη μελέτη, η εφοδιαστική των τροφίμων στα πλοία εξελίχθηκε παράλληλα με το θαλάσσιο εμπόριο. Καθώς τα πλοία γίνονταν μεγαλύτερα και πιο περίπλοκα, το ίδιο έκαναν και οι κουζίνες στο πλοίο.

Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες ανακαλύψεις είναι ότι, αντίθετα με ό,τι θα μπορούσε να φανταστεί κανείς, οι Ρωμαίοι δεν βασίζονταν αποκλειστικά σε κρύα ή σε διατηρημένα τρόφιμα . Ο Van Vliet επισημαίνει ότι μέσα από αρχαιολογικές ανασκαφές αρχαίων ναυαγίων, έχουν βρεθεί στοιχεία για υποτυπώδεις κουζίνες σε πλοία . Αυτές οι κουζίνες, εξοπλισμένες με μεγάλα καζάνια και πρωτόγονες εστίες, επέτρεπαν στους ναυτικούς να ετοιμάζουν ζεστά γεύματα—μια απαραίτητη πολυτέλεια για να αντέξουν τις σκληρές συνθήκες της ζωής στη θάλασσα.

Το ψωμί ήταν ένα από τα βασικά τρόφιμα στο πλοίο. Ήταν κριθαρένιο ψωμί, μια τροφή που μπορούσε να διατηρηθεί για μεγάλα χρονικά διαστήματα χωρίς να χαλάσει. Ωστόσο, οι Ρωμαίοι ναυτικοί βασίζονταν επίσης στο ψάρεμα για να συμπληρώσουν τη διατροφή τους. Σύμφωνα με τον Van Vliet, αγκίστρια και μολύβδινα δίχτυα έχουν βρεθεί σε πολλά ναυάγια, γεγονός που δείχνει ότι οι ναυτικοί ψάρευαν κατά τη διάρκεια των ταξιδιών για να εξασφαλίσουν μια φρέσκια πηγή πρωτεΐνης. Αλλά ο κακός καιρός έκανε αυτή τη δραστηριότητα δύσκολη και κατά τη διάρκεια των καταιγίδων, αναγκάζονταν να βασίζονται στις προμήθειες τους με αποξηραμένα ή κονσερβοποιημένα ψάρια.

Εκτός από το ψωμί και τα ψάρια, τα δημητριακά και τα όσπρια ήταν απαραίτητα στη διατροφή των ναυτικών. Αυτά τα συστατικά χρησιμοποιήθηκαν για να παρασκευάζουν σούπες και χυλούς, παρέχοντας μια γρήγορη και εύκολη πηγή θερμίδων. Υπολείμματα αυτών των τροφών, όπως δημητριακά, ελιές και ξηροί καρποί, έχουν βρεθεί σε διάφορα ναυάγια και ρωμαϊκά λιμάνια, επιβεβαιώνοντας ότι αποτελούσαν μέρος της καθημερινής διατροφής στο πλοίο.

Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες πτυχές της μελέτης είναι η περιγραφή του τρόπου με τον οποίο το μαγείρεμα γινόταν στο πλοίο χωρίς να διακυβεύεται η ασφάλεια του πλοίου . Ο Van Vliet περιγράφει τη χρήση μαγκαλιών και εστιών με κάρβουνο, που παρήγαγαν θερμότητα χωρίς ανοιχτές φλόγες, συμβάλλοντας στη μείωση του κινδύνου πυρκαγιάς σε ξύλινα αγγεία. Οι αρχαιολόγοι βρήκαν πλακάκια και τούβλα που χρησιμοποιούνται σε ρωμαϊκά ναυάγια για την προστασία των χώρων μαγειρέματος, ένα ουσιαστικό μέτρο για την πρόληψη ατυχημάτων.

Η μελέτη αποκαλύπτει επίσης λεπτομέρειες σχετικά με καινοτόμα συστήματα μαγειρέματος , όπως ένα μαγκάλι με δεξαμενή νερού που ανακαλύφθηκε στα ανοικτά των ακτών του Ισραήλ, το οποίο έλεγχε τη θερμοκρασία για να αποτρέψει το λιώσιμο του μολύβδου στο μαγκάλι—ένα είδος τεχνολογικής καινοτομίας που δείχνει την ευρηματικότητα των Ρωμαίων στην προσαρμογή στις απαιτήσεις της μακροπρόθεσμης ναυσιπλοΐας.

Η έκθεση του Van Vliet τονίζει τη σημασία της καλής διατροφής για το ηθικό και την αποτελεσματικότητα του πληρώματος. Αν και οι ελεύθεροι επιβάτες ήταν υπεύθυνοι για την τροφή τους, η σίτιση των σκλάβων και των στρατιωτών ήταν ευθύνη του Κράτους , αντικατοπτρίζοντας τη σημασία να διατηρούνται όλοι οι επιβαίνοντες καλά σιτισμένοι για να διασφαλιστεί η επιβίωση και η επιτυχία των αποστολών.

Καθώς τα πλοία μεγάλωναν και τα πληρώματα πλήθαιναν, οι εργασίες μαγειρικής έγιναν εξειδικευμένες και ανατέθηκαν σε συγκεκριμένα μέλη του πληρώματος.

Η μελέτη του Van Vliet ρίχνει φως στην ανάπτυξη δημιουργικών λύσεων για το μαγείρεμα στη θάλασσα. Εκτός από τα φορητά μαγκάλια και τα συστήματα πυροπροστασίας, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν υπολείμματα μεγάλων κεραμικών καζανιών που άντεχαν στο θερμικό σοκ, επιτρέποντας το μαγείρεμα των τροφίμων εν μέσω σκληρών θαλάσσιων συνθηκών.

Ανάμεσα στα σημαντικότερα ναυάγια που αναφέρονται στη μελέτη είναι αυτό του Yassi Ada , όπου βρέθηκαν πλακάκια, μαγκάλια και μεγάλες κατσαρόλες που χρησιμοποιούνται για το μαγείρεμα. Αυτά τα ευρήματα επιβεβαιώνουν ότι το μαγείρεμα στο σκάφος όχι μόνο ήταν δυνατό αλλά και ευρέως διαδεδομένο κατά τη διάρκεια των ρωμαϊκών χρόνων.

Το άρθρο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι αυτό που μαγειρεύτηκε εξαρτιόταν από τις συνήθειες των ναυτικών και την τοπική διαθεσιμότητα των προϊόντων. Υπήρχαν διάφορες λύσεις για το ζέσταμα του φαγητού. Η προετοιμασία ψαριών, ο χυλός και οι σούπες, η μεταφορά ψωμιού από την ηπειρωτική χώρα και η κατανάλωση κονσερβοποιημένων τροφίμων θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν ότι οι ναυτικοί δεν θα λιμοκτονούσαν. Ωστόσο, ορισμένες πηγές κάνουν λόγο για παρατεταμένες ακούσιες νηστείες που άφηναν τα πληρώματα εξαντλημένα.

photo: pixabay