Ο Franz Liszt συνδύασε την εντυπωσιακή ικανότητα στο παίξιμο του πιάνου με την την πρωτοποριακή δημιουργική έμπνευση.
Ο συνδυασμός όλων αυτών των χαρισμάτων δημιούργησε αυτή τη μουσική ιδιοφυΐα. Η παρουσία του θύμιζε έναν μουσικό ανεμοστρόβιλο.
Ο Franz Liszt ήταν ο μεγαλύτερος βιρτουόζος πιάνου που γνώρισε ποτέ ο κόσμος. Κυριολεκτικά έδωσε άλλο νόημα στο τι μπορούν να κάνουν τα 10 δάχτυλα.
Ήταν τέτοια η απόλυτη δύναμη της μουσικής του προσωπικότητας που οι γυναίκες που τον έβλεπαν να παίζει πιάνο λιποθυμούσαν με το που άγγιζε απλά ένα πλήκτρο στο πιάνο.
Ωστόσο, ήταν κάτι περισσότερο από ένας απλός μουσικός σόουμαν. Ουσιαστικά, εφηύρε το ρεσιτάλ πιάνου όπως το ξέρουμε, διασφαλίζοντας ότι και οι απλοί άνθρωποι θα μπορούσαν να ακούν την μουσική του η οποία έπαψε να είναι ήταν αποκλειστικό προνόμιο των μορφωμένων τάξεων.
Ο Λιστ δεν μιλούσε ουγγρικά, αλλά άντλησε έμπνευση από τα ουγγρικά λαϊκά τραγούδια και το αυτοσχεδιαστικό μουσικό στυλ των Ρομά.
Η «Ουγγρική Ραψωδία Νο. 2» είναι ένα από τα πιο διάσημα κομμάτια του Λιστ.
Ο Λιστ γεννήθηκε σε μια γερμανόφωνη οικογένεια στο Raiding, μια πόλη κοντά στα σύνορα μεταξύ Ουγγαρίας και Αυστρίας.
Ο Λιστ δεν μιλούσε ουγγρικά, αλλά γνώρισε την ουγγρική λαϊκή μουσική μεγαλώνοντας όπως τις μουσικές παραδόσεις των νομάδων και συχνά περιθωριοποιημένων Ρομά (πρώην «Τσιγγάνοι»).
Ο Λιστ έγραψε το Des Bohémiens et de leur musique en Hongrie (μεταφρασμένο ως «Ο τσιγγάνος στη μουσική»), μια πραγματεία για τις μουσικές παραδόσεις των Ρομά. Η πραγματεία ήταν αμφιλεγόμενη εκείνη την εποχή, επειδή οι περισσότεροι θεωρούσαν τη Ρομά μουσική κατώτερη από την ελίτ μουσικής των ευρωπαϊκών ωδείων. Σήμερα, ωστόσο, ορισμένοι μουσικολόγοι θεωρούν την πραγματεία ως μια πρώιμη μορφή εθνοπολιτισμικής μουσικολογίας και μπροστά από την εποχή της. Επηρεάστηκε επίσης από τα αυθόρμητα στυλ ερμηνείας Ρομά μουσικών και το στυλ σύνθεσης του έχει περιγραφεί ως «αυτοσχεδιαστικό».
Οι ορχηστρικές συναυλίες εξακολουθούσαν να είναι σχετικά σπάνιες στην εποχή πριν από το γραμμόφωνο, οπότε ο Λιστ άρχισε να οργανώνει πολλές συμφωνικές μουσικές για σόλο πιάνο.
Οι περισσότεροι θα ήταν πολύ χαρούμενοι με αυτά, αλλά εκτός από τα κολοσσιαία επιτεύγματά του ως βιρτουόζος πιανίστας, ο Λιστ συνέθεσε επίσης πάνω από 100 πρωτότυπους τίτλους για πιάνο.
Δημιούργησε το ορχηστρικό συμφωνικό ποίημα, ένα είδος που αργότερα θα βρει δημοτικότητα μεταξύ των μεταρομαντικών συνθετών όπως ο Κλοντ Ντεμπυσσύ. Ένα συμφωνικό ποίημα προσαρμόζει ένα μη μουσικό έργο τέχνης (όπως ένα ποίημα ή έναν πίνακα ζωγραφικής) σε ένα μουσικό έργο.
Επινόησε την τεχνική του leitmotif που χρησιμοποίησε ο Βάγκνερ στις όπερες του, ενώ πολλές από τις μυθιστορηματικές υφές που τώρα συνδέουμε με τον ιμπρεσιονισμό του Ντεμπυσσί και του Ραβέλ επινοήθηκαν στην πραγματικότητα από τον Λιστ.
“Στο πιάνο εμπιστεύτηκα όλες τις επιθυμίες μου, τα όνειρά μου, τις λύπες μου”, ομολόγησε ο Λιστ.
Η πρόοδος του Λιστ στο πιάνο από την παιδική ακόμη ηλικία του δημιούργησε από νωρίς έναν μύθο για εκείνον καθώς μέχρι την ηλικία των 12 μπορούσε να παίξει σχεδόν οτιδήποτε έβλεπε.
Ο Ignaz Moscheles είχε γράψει ενθουσιασμένος: «Με τη δύναμή του και την κυριαρχία σε κάθε δυσκολία, το παίξιμο του Λιστ ξεπερνά ό,τι έχει ακουστεί στο παρελθόν».
Παρά το ότι ο Δ/ντής του Ωδείου του Παρισιού δεν τον έκανε δεκτό στο Ωδείο με την επίσημη δικαιολογία ότι ήταν “ξένος υπήκοος”, ο Λιστ παρέμεινε στο Παρίσι στις αρχές της δεκαετίας του 1830 (ο Σοπέν εγκαταστάθηκε επίσης εκεί εκείνη την εποχή).
Ωστόσο, μακράν η πιο διαβόητη και διάσημη περίοδος της καριέρας του Λιστ ήταν μεταξύ 1839 και 1847, όταν έδωσε πάνω από 1000 συναυλίες σε όλη τη δυτική Ευρώπη, την Πολωνία και τη Ρωσία, εντυπωσιάζοντας το κοινό όπου κι αν πήγαινε.
Ο Φραντς Λιστ ήταν η πρώτη διασημότητα της μουσικής στον κόσμο, ο πρώτος “ροκ σταρ” και έτσι δημιουργήθηκε το φαινόμενο της «Lisztomania» με το γυναικείο κοινό να παραληρεί κάθε φορά που τον άκουγε να παίζει. Και ο ίδιος ο Λιστ επινόησε τη λέξη «ρεσιτάλ».
Οι θαυμαστές συνέρρεαν στα σόου του και οι γυναίκες έφτασαν στο σημείο να μαζεύουν τα αποτσίγαρά του για ενθύμιο.
Μεταξύ 1838 και 1848, ο Λιστ πραγματοποίησε πάνω από 1000 συναυλίες και άλλαξε αυτό που σήμαινε να είσαι καλλιτέχνης. Με ένα ξεχωριστό χτένισμα που παρέμεινε σε όλη του την καριέρα, εμφανιζόταν στη σκηνή με το πιάνο γυρισμένο έτσι ώστε το κοινό να μπορεί να δει το πρόσωπο και τα χέρια του. Έπαιζε ακόμη και σε πολλά πιάνα στην ίδια παράσταση, με κάθε πιάνο να βρίσκεται μπροστά σε διαφορετικό μέρος του κοινού.
Τα δάχτυλά του ήταν λεπτά και μακριά αλλά το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους ήταν η σχεδόν παντελής έλλειψη πλέγματος μεταξύ τους, κάτι που επέτρεπε στον Λιστ να πραγματοποιεί τεράστιες διατάσεις στα δάχτυλά του καλύπτοντας μεγάλες αποστάσεις.
Η έκπληξη από τον Λιστ ήρθε το 1848, όταν αποσύρθηκε από τις συναυλίες και δέχτηκε και επικέντρωσε την προσοχή του στη σύνθεση.
Μεταξύ των κορυφαίων κομματιών αυτής της περιόδου είναι μια σειρά από 12 ορχηστρικά συμφωνικά ποιήματα, η επική Σονάτα για πιάνο σε Β ελάσσονα, οι Συμφωνίες του Φάουστ και του Δάντη και πολλά χορωδιακά κομμάτια μεγάλης κλίμακας.
Το “La campanella” του Λιστ είναι ένα από τα πιο δύσκολα κομμάτια πιάνου
Οι επαναλαμβανόμενες ψηλές νότες μιμούνται τον ήχο μιας λεπτής καμπάνας. Και ενώ είναι παιχνιδιάρικο, είναι ένα κομμάτι που απαιτεί το υψηλότερο διαμέτρημα ταχύτητας, αντοχής και επιδεξιότητας για να αποδώσει πιστά αυτό το παιχνίδι.
Πέρασε επίσης μεγάλο μέρος του χρόνου να ταξιδεύει μεταξύ Ρώμης, Βουδαπέστης και Βαϊμάρης (το «vie trifurquée» του) δίνοντας masterclasses (άλλη μια από τις καινοτομίες του) δεχόμενος επισκέψεις από τους μεγαλύτερους μουσικούς της εποχής. Δραστήριος μέχρι το τέλος, ακόμη και το 1886 (το έτος του θανάτου του) ο Λιστ ξεκίνησε μια περιοδεία που περιελάμβανε την πρώτη του επίσκεψη στο Λονδίνο μετά από 40 χρόνια. Παρακολούθησε τις παραστάσεις των Tristan und Isolde και Parsifal του Wagner στο Bayreuth λίγες μέρες πριν πεθάνει.
«Ας μην συγκρίνουμε ποτέ κάποιον με τον Λιστ, είτε ως πιανίστα είτε ως μουσικό, και κυρίως ως άντρα», έγραψε ο Ρώσος βιρτουόζος Άντον Ρουμπινστάιν, «γιατί ο Λιστ είναι κάτι περισσότερο από όλα αυτά – ο Λιστ είναι ιδανικό! ”
(photo: pixabay)
