Ωστόσο, το στίγμα και οι διακρίσεις κατά των ατόμων που ζουν με τον HIV, που μπορεί να οφείλονται σε έλλειψη γνώσεων και στερεότυπα, εξακολουθούν να επηρεάζουν δυσμενώς την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής τους. Οι ανισότητες, η βία και οι διακρίσεις επιβαρύνουν ιδιαίτερα τις ευάλωτες ομάδες. Παρά την πρόοδο στη θεραπεία του HIV, χρειάζονται περισσότερες προσπάθειες για την πρόληψη και την εξάλειψη των εμποδίων που κρατούν ειδικά τα πιο περιθωριοποιημένα άτομα μακριά από τις υπηρεσίες πρόληψης και θεραπείας.

Τα παραπάνω αναφέρει η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης και Αντιμετώπισης του AIDS (ΕΕΜΑΑ) με αφορμή την 1η Δεκεμβρίου παγκόσμια ημέρα κατά του AIDS, που έχει κεντρικό μήνυμα «Take the rights path» – Ακολούθησε τον σωστό δρόμο: των δικαιωμάτων.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, το στίγμα και οι διακρίσεις υπονομεύουν την καταπολέμηση του AIDS. Η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι απαραίτητη για την επίτευξη καθολικής φροντίδας σε ασθενείς με HIV λοίμωξη και την άρση των φραγμών πρόσβασης, αναφέρει ο ΠΟΥ. Προσθέτει ότι ο κόσμος μπορεί να τερματίσει το AIDS – εάν προστατεύονται τα δικαιώματα όλων. Με τα ανθρώπινα δικαιώματα στο επίκεντρο, με τις κοινότητες να πρωτοστατούν, ο κόσμος μπορεί να εξαλείψει το AIDS έως το 2030.

Παρά την καλή πρόγνωση για την υγεία με τη βοήθεια των σύγχρονων αντιρετροϊκών σχημάτων, σε κάποιους τομείς οι άνθρωποι που ζουν με HIV εξακολουθούν να αναφέρουν κακή ποιότητα ζωής.

Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕΜΑΑ, παρόλο που το 81,2% (σε σύνολο 526 ατόμων) ανέφερε γενική βελτίωση στην ποιότητα ζωής του, το 41,9% ανέφεραν ότι έχουν δεχτεί διακρίσεις σε σχέση με την οροθετικότητα τους (20,7% από επαγγελματία υγείας, 21,3% από το κοινωνικό περιβάλλον, 18,8% από ερωτικό σύντροφο, 7,2% στο χώρο εργασίας).

«Ο έλεγχος της πανδημίας της HIV λοίμωξης απαιτεί τη σύγχρονη καταπολέμηση του φαινομένου του στίγματος και αντιμετώπιση των πιθανών προκλήσεων και διακρίσεων που μπορεί να βιώσει το άτομο», τονίζει.

Υψηλά ποσοστά στίγματος και άγνοιας για τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα καταγράφηκαν και σε έρευνα που διεξήχθη το Μάιο 2024 σε αντιπροσωπευτικό δείγμα στην Κύπρο. Τo 75% θεωρεί το HIV/AIDS επικίνδυνη νόσο για την ανθρώπινη ζωή. Το 24% απάντησε ότι τα άτομα με HIV αποτελούν κίνδυνο για την κοινωνία και 21% ότι δεν μπορούν να εργασθούν σε κανονικές δουλειές (π.χ. εστίαση). Ποσοστό 25% πιστεύουν ότι ο ιός μπορεί να μεταδοθεί από κοινή χρήση τουαλέτας, 28% μέσω αγκαλιάς/φιλιού με PWH, 23% από κοινή χρήση ειδών εστίασης (π.χ. ποτήρια, πιάτα) και 31% από τσιμπήματα εντόμων. Στην ερώτηση για το αν ισχύει ότι τα άτομα με HIV με μη ανιχνεύσιμο ιό στο αίμα δεν μεταδίδουν τον ιό στους συντρόφους τους, 22% απάντησαν ισχύει, 21% δεν ισχύει και 57% δεν γνωρίζουν.

Η κατάσταση της πανδημίας HIV σήμερα

Σύμφωνα με την ΕΕΜΑΑ, στα μισά του δρόμου προς το ορόσημο του 2025 που τέθηκε στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών τον Ιούνιο του 2021, η παγκόσμια απάντηση στον HIV έχει προσεγγίσει τον στόχο της εξάλειψης του AIDS έως το 2030.

Το 2023 σημειώθηκε ο χαμηλότερος αριθμός νέων λοιμώξεων από HIV από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, σε παγκόσμια κλίμακα. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 2023 καταγράφηκαν περίπου 39,9 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως που ζουν με HIV, εκ των οποίων το 77% (30,7 εκατομμύρια) λαμβάνουν αντιρετροϊκή θεραπεία. Παρ’ όλα αυτά το 2023, 630.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους λόγω νοσημάτων που σχετίζονται με το AIDS, με το ένα στα οκτώ θύματα αυτών των θανάτων να είναι παιδί, αναδεικνύοντας την επείγουσα ανάγκη για βελτιωμένη πρόσβαση σε θεραπεία και πρόληψη, ιδιαίτερα για τις πιο ευάλωτες ομάδες.

Το 2023, το 86% των ανθρώπων που ζουν με HIV γνώριζαν την κατάσταση της υγείας τους, το 89% από αυτούς λάμβαναν θεραπεία, και το 93% από όσους βρίσκονταν σε θεραπεία είχαν μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο. Ωστόσο, οι ανισότητες στην πρόσβαση σε θεραπεία ιδιαίτερα των πιο ευάλωτων ανθρώπων συνεχίζουν να περιορίζουν τον συνολικό αντίκτυπο αυτών των επιτευγμάτων.

Η ταχεία και ευρύτερη πρόσβαση στην προληπτική αγωγή πριν από την έκθεση στον HIV (PrEP) θα μπορούσε να μειώσει δραστικά τον αριθμό των νέων λοιμώξεων από HIV. Ο συνολικός αριθμός των ατόμων που χρησιμοποιούν PrEP αυξήθηκε από 200.000 το 2017 σε περίπου 3,5 εκατομμύρια το 2023.

Η κατάσταση στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, τα δεδομένα του ΕΟΔΥ δείχνουν ότι μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί συνολικά 21.199 περιστατικά HIV (86%άνδρες). Το 2023 δηλώθηκαν 657 νέα περιστατικά, εμφανίζοντας αύξηση σε σχέση με το 2022 (526 νέα περιστατικά). Το 30,5% των νέων διαγνώσεων είχε μολυνθεί μέσω σεξουαλικής επαφής μεταξύ ανδρών, το 16,4% μέσω ετεροφυλοφιλικής σεξουαλικής επαφής, το 15,3% μέσω της από κοινού χρήσης ενδοφλέβιων εξαρτησιογόνων ουσιών, ενώ για το 37,4% των περιπτώσεων δεν είχε προσδιοριστεί ο τρόπος μετάδοσης του HIV. Ίδια εικόνα παρουσιάζουν και τα στοιχεία του πρώτου δεκάμηνου του 2024 όπου καταγράφηκαν 550 νέες διαγνώσεις HIV, ελαφρώς αυξημένες σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, με την ηλικιακή ομάδα 30-39 ετών να κυριαρχεί.

Η καθυστερημένη διάγνωση, σύμφωνα με την ΕΕΜΑΑ, αποτελεί σημαντικό πρόβλημα. Στις γυναίκες, στα άτομα με ετεροφυλοφιλική μετάδοση και σε άτομα άνω των 50 ετών, τα ποσοστά καθυστερημένης διάγνωσης είναι ιδιαίτερα υψηλά.

Η HIV λοίμωξη, διανύοντας την πέμπτη δεκαετία από την εμφάνισή της, έχει πλέον μετατραπεί σε μία χρόνια ελεγχόμενη κατάσταση. Η άμεση έναρξη της αντιρετροϊικής θεραπείας είναι πλέον η στρατηγική που εφαρμόζεται τόσο για τη φροντίδα του ίδιου του ατόμου όσο και για τη διακοπή της επιδημίας.

Η θεραπεία σχετίζεται με τη μείωση της θνητότητας και την βελτίωση της ζωής με προσδόκιμο περίπου παρόμοιο με του γενικού πληθυσμού.

Είναι βέβαιο, καταλήγει η ΕΕΜΑΑ, ότι χρειάζονται στοχευμένες δράσεις για την ενημέρωση του κοινού, την προαγωγή του προληπτικού ελέγχου και την καταπολέμηση του στίγματος και των διακρίσεων.

Εφη Φουσέκη – ΑΠΕ-ΜΠΕ / photo: freepik