Όταν μελετούμε ένα κράτος υπό το πρίσμα της ασφάλειάς του, τότε η μελέτη του χώρου πέριξ του κράτους συναρτήσει του ήδη κατεχόμενου εδάφους, είναι επιβεβλημένη για δύο κύριους λόγους. Ο ένας είναι για τη διατύπωση του αμυντικού δόγματος αυτού και ο άλλος για των επιθετικό του προσανατολισμό γύρω από τα σύνορά του.
Οι εκτός συνόρων περιοχές πέριξ του κράτους αυτού θέτουν και την “αυλή”η αυτού η οποία αυλή έχει δικά της σημεία βαρύτητας ενώ το μέγεθος αυτής εξαρτάται από το συνολικό μήκος των συνόρων του κράτους και βεβαια τη βαρύτητα των διαφόρων υποπεριοχών που αυτή κατέχει. Περιοχές εκτός συν΄ροων που έχουν στενά περάσματα θάλασσας από τα οποία διέρχονται εμπορεύματα, μεταλλεία, πλουτοπαραγωγικές πηγές, γραμμές συγκοινωνιών και πολλοί άλλοι παράγοντες, συνθέτουν το μωσαϊκό της βαρύτητας της “αυλής”.
Η λεγόμενη “αυλή” βέβαια έχει και ακόμα μία χρησιμότητα, αμυντικής φύσεως η οποία είναι ότι θέτει ένα χώρο μεταξύ ξένων επιβουλέων του κράτους και ζωτικών περιοχών του ώστε να υπάρχει μία απόσταση ανάμεσα στις δυνάμεις πιθανών εχθρών και των περιοχών αυτών. Η “αυλή” μάλιστα δεν είναι απαραίτητο ότι βρίσκεται εκτός συνόρων αλλά κάλλιστα μπορεί να βρίσκεται εντός αυτών ή αυτά τα εδάφη να τα κατέχουν κράτη που είναι είτε σύμμαχα είτε είναι κράτη δορυφόροι του εν λόγω κράτους. Αυτό συνήθως αφορά τα κράτη με τη μεγαλύτερη ισχύ και όχι μικρότερα και άρα πιο αδύναμα.
Για να δώσουμε μορφή στα παραπάνω, θα ανατρέξουμε σε ένα γνωστό παράδειγμα εκ της Ιστορίας και θα αναφερθούμε εν συντομία στην στρατηγική πολιτική του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους κατά τη διάρκεια των πολέμων με τους Άραβες στην Ανατολική Μικρά Ασία και την Εγγύς Μέση Ανατολή και την οπτική των Βυζαντινών έναντι των Ρωμαίων.
Μεθόριος
Κατά τα έτη που ακολούθησαν τη ραγδαία επέκταση του Ισλαμικού Χαλιφάτου και τις πρώτες αποτυχημένες απόπειρες των Αράβων να καταλάβουν την Κωνσταντινούπολη, το μέτωπο στα Ανατολικά της Αυτοκρατορίας σταθεροποιήθηκε στη γραμμή Μερσίνη-Οροσειρά Ταύρου-Αντίταυρος-Κομμαγηνή-Ποντιακά Όρη. Η γραμμή αυτή από το νότο ήταν προσβάσιμη μόνο από τις πύλες της Κιλικίας, από τα παγωμένα υψίπεδα της Κομμαγηνής ανάμεσα στην Καππαδοκία και τον Ευφράτη και από την παραθαλάσσια όδευση του Πόντου. Με την οχύρωση των περασμάτων αυτών, ο αυτοκρατορικός στρατός κατάφερε να σταθεροποιήσει το μέτωπό του και να μειώσει τις εισβολές στα εδάφη του από τις αραβικές ορδές.
Αυτό όμως δεν ήταν αρκετό καθώς σε περίπτωση που ένας αραβικός στρατός διέβαινε από κάποιο σημείο εξ αυτών, τότε μπορούσε να ακολουθήσει πορεία προς όποια κατεύθυνση επιθυμούσε εντός του μικρασιατικού οροπεδίου και να επιδράμει ειδικότερα στις πλούσιες περιοχές της Καππαδοκίας, του Θέματος των Ανατολικών και της Βιθυνίας. Σε αυτή την πραγματικότητα γεννήθηκε η σκέψη στους Στρατηγούς της Αυτοκρατορίας να επιδράμουν οι ίδιοι εκτός των συνόρων με σκοπό την προσάρτηση των περιοχών της Κιλικίας και της περιοχής της Κεντρικής Αρμενίας, εδάφη για τα οποία είχαν γίνει αγώνες και με τους Πέρσες οι οποίοι κατέληξαν στην περηφανή νίκη του Ηρακλείου επ’ αυτών.
Οι περιοχές επομένως που αποτελούσαν την “αυλή” της Μικράς Ασίας η οποία ήταν το κυρίως πλουτοπαραγωγικό κέντρο της Αυτοκρατορίας και το κέντρο του ανθρώπινου δυναμικού του, δεν ήταν άλλες από τις περιοχές πέραν των κυρίων συνόρων εκ των οποίων χρησιμότητα είχαν τα εδάφη της Κιλικίας και της κεντρικής Αρμενίας που διέθεταν περισσότερο πληθυσμό και καλλιεργίσιμο έδαφος ενώ τα απώτερα όρια ης αυλής αυτής προσέγγιζαν την οροσειρά του Μικρού Καυκάσου, τη Λίμνη Ερεβάν, το ιρανικό οροπέδιο, τη Συρία με τις μεγάλες πόλεις της Έδεσσας, του Χαλεπίου και βέβαια την Αντιόχεια.
Τα παραπάνω γίνονται κατανοητά οπτικά στον παρακάτω χάρτη:
Από αριστερά προς τα δεξιά, η μωβ γραμμή από τη Μερσίνη, την οροσειρά του Ταύρου μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα είναι το βασικό σύνορο της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στη Μικρά Ασία τα έτη 648-967 μ.Χ. περίπου. Η μεσαία μωβ γραμμή το πρώτο μαξιλάρι και η δεξιά γραμμή, το απώτερο όριο της “αυλής” της Μικράς Ασίας.
Η δεύτερη γραμμή είχε επιτευχθεί μάλιστα από το Βασίλειο Β’ Βουλγαροκτόνο κατά τα έτη της μακρόχρονης βασιλείας του μετά από πολλές εκστρατείες κατά των Αράβων στην Ανατολή και παρά τα εσωτερικά προβλήματα που αντιμετώπισε. Όσο η γραμμές αυτές τηρούνταν και ο αυτοκρατορικός στρατός επιτύγχανε νίκες επί των πολυάριθμων αντιπάλων του, τόσο το εσωτερικό της Μικράς Ασίας έμμενε ασφαλές και υπήρχε ανάπτυξη στη χώρα. όταν διαρρήχθηκε η συνοριογραμμή μετά το Ματζικέρτ, επήλθε σταδιακά και η κατάρρευση της Αυτοκρατορίας.
Ρωσία και ο πέριξ αυτής χώρος
Αφού θέσαμε το παράδειγμα και το εξηγήσαμε, εφαρμόζουμε την ίδια συλλογιστική πορεία στο ζήτημα της πολιτικής της Ρωσίας που αφορά τα κράτη πέριξ αυτής. Η Ρωσία, είτε λέγεται Ρωσική Αυτοκρατορία, είτε Σοβιετική Ένωση, είτε Ρωσική Ομοσπονδία, ακολουθεί μία συγκεκριμένη πολιτική ασφαλείας για το χώρο πέριξ των εδαφών της. Για παράδειγμα, η περιοχή της κεντροανατολικής Ευρώπης, δηλαδή οι περιοχές που διέρχονται από τη νοητή γραμμή Ρίγα-Οδησσός, αποτελούσαν για τους Ρώσους, έδαφος το οποίο και κατοικούνταν από ρωσικούς ή ρωσόφωνους πληθυσμούς αλλά και χρησίμευαν για να προσδίδουν βάθος στη ρωσική επικράτεια της οποία τα πληθυσμιακά κέντρα ήταν πολύ μακριά από τις συνήθεις γραμμές αντιπαράθεσης , όταν η επέκταση της Ρωσικής Αυτοκρατορίας έναντι της Κοινοπολιτείας Πολωνίας-Λιθουανίας είχε ως αποτέλεσμα την κατάλυση της τελευταίας.
Οι περιοχές της Λευκορωσίας, της Ουκρανίας και της Μολδαβίας είναι ένα μαξιλάρι το οποίο η Ρωσία απώλεσε από την επικράτειά της με το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης, τη διάλυση της οποίας ο νύν Ρώσος Πρόεδρος Πούτιν έχει αποκαλέσει παλαιότερα σε δηλώσεις του ως “Εθνικής Καταστροφής”. Ακριβώς αυτός είναι και ο λόγος που που χρησιμοποιήθηκε ο συγκεκριμένος όρος αφού η Ρωσία απώλεσε την “αυλή” της με αποτέλεσμα ξένες πλέον δυνάμεις να μπορούν να έρθουν εγγύτερα στα ρωσικά πληθυσμιακά και βιομηχανικά κέντρα της δυτικής Ρωσίας ενώ και στον Καύκασο, οποίος είναι άμεσο μάλιστα σύνορο της Ρωσίας στα νότια που της δίνει πρόσβαση στη Μέση Ανατολή είδε προβλήματα.
Οι περιοχές δυτικά των ρωσικών συνόρων που θεωρούνται ως το επιπλέον έδαφος για την εξασφάλιση της ασφάλειας της Ρωσίας.
Οι Ρώσοι στον Καύκασο ήταν καταιγιστικοί, τόσο στον πόλεμο στην Τσετσενία και το Νταγκεστάν, όσο και το 2008 στη Γεωργία όπου στη δεύτερη περίπτωση απέσπασαν και πολύτιμο έδαφος το οποίο εξασφαλίζει τις διαβάσεις του Καυκάσου τόσο από την πλευρά της Μαύρης Θάλασσας, όσο και στο κέντρο της οροσειράς ενώ οι καλές σχέσεις με τους Αζέρους έχουν εξασφαλίσει την ανατολική πλευρά σε συνδυασμό με τους αγώνες στο Νταγκεστάν και την Τσετσενία.
Προ δύο εβδομάδων παρακολουθήσαμε την προσπάθεια των Δυτικών να δημιουργήσουν προβλήματα σε μία πολύ σημαντική χώρα για τη Ρωσία, το Καζακστάν, όπου και εκεί η ρωσική αντίδραση ήταν άμεση και αποτελεσματική ενώ η Μογγολία και η Κίνα είναι παραδοσιακά σύμμαχες χώρες μαζί με τις χώρες του Αλταϊκού τόξου(Ουζμπεκιστάν,Κιργιστάν κτλ.).
Όσον αφορά τη Φινλανδία, η χώρα υπέστη κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου αυτό που από τότε ονομάζεται “Φινλανδοποίηση”, το κράτος αποφάσισε να μην ενταχθεί στο ΝΑΤΟ μετά από απειλές και προπαγάνδα των Ρώσων και παρ’ ότι προμηθεύεται δυτικά οπλικά συστήματα, οι Ρώσοι δεν τους ενοχλούν για όσο διάστημα δεν υπάρχει τακτική νατοϊκή παρουσία στη χώρα.
Οι Βαλτικές χώρες, παρά την εγγύτητά τους στη Ρωσία θεωρήθηκε παλαιότερα ως χαμένη υπόθεση καθώς οι πληθυσμοί αυτών ήταν πολύ εχθρικά διακείμενοι στους Ρώσους και οι “αμαρτίες” της Σοβιετικής Ένωσης με την προσάρτηση των περιοχών αυτών το 1939-1940, δε μπορούσαν να σβηστούν και το ΝΑΤΟ κινήθηκε γρήγορα και ενέταξε στις τάξεις του τις 3 βαλτικές δημοκρατίες. Το μέτωπο αυτό όμως είναι σχετικά μικρό και για το λόγω αυτό δεν ανησυχεί ιδιαίτερα τους Ρώσους οι οποίοι έχουν άλλους τρόπους να αντιμετωπίσουν το ζήτημα αν χρειαστεί, με στρατιωτικά μέσα πάντα.
Το κράτος που δεν έφυγε ποτέ από τη ρωσική επιρροή παρά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, είναι η Λευκορωσία καθώς το έδαφός της είναι το κέντρο αυτού που ονομάζουμε “ρωσική αυλή” και μάλιστα με πλήρη εξάρτηση από τη Ρωσία ενώ Ρωσικός Στρατός υπάρχει σε σχεδόν μόνιμη βάση εντός του Λευκορωσικού εδάφους. Η προσπάθεια αποσταθεροποίησης της χώρας αυτής πέρυσι με τη στήριξη της Δύσης και σε αυτή την περίπτωση, δεν είχε αποτέλεσμα.
Ουκρανία
Η Ουκρανία είναι η μόνη εκ των χωρών της “ρωσικής αυλής” που υπήρξε επιτυχής αλλαγή της φιλορωσικής κυβέρνησης με μία φιλοφυτική αλλά με μία ειδοποιό διαφορά. Στην περίπτωση αυτή οι Ρώσοι αποφάσισαν ότι τους συνέφερε καλύτερα να αρχίσει η προσάρτιση κρίσιμων εδαφών, όπως η Κριμαία, και να υπάρξει ένα ενερργό-ημιενεργό μέτωπο στην Ανατολική Ουκρανία το οποίο μονίμως θα απασχολεί την όποια ουκρανική κυβέρνηση σε πόρους και ανθρώπινο δυναμικό.
Για όσο διάστημα μάλιστα το status quo διατηρούνταν, οι Ρώσοι δεν έδειχναν να έχουν πρόβλημα ενώ οι κυρώσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τη Ρωσία για την Κριμαία ήταν κάτι που πλέον αντισταθμίστηκε ελέω των Γερμανών και του Nord Stream 2. Η πρόθεση του ΝΑΤΟ να πιέσει την κατάσταση στην Ουκρανία ώστε να μπορέσει επίσημα να εντάξει τη χώρα στη συμμαχία, έχει σαν αποτέλεσμα οι Ρώσοι όχι απλά να αντιδράσουν αλλά να έχουν μεταφέρει πέριξ της Ουκρανίας το.. μισό Ρωσικό Στρατό και να ετοιμάζονται, φανερά πλέον και χωρίς αν το κρύβουν, για κανονική στρατιωτική εισβολή.
Οι περιοχές μάλιστα που ενδιαφέρουν τους Ρώσους είναι πρακτικά η μισή Ουκρανία, καθώς οι ρωσικοί και ρωσόφωνοι πληθυσμοί είναι συγκεντρωμένοι στα ανατολικά και παραθαλάσσια τμήματα της χώρας πράγμα που καθιστά την προέλαση μέχρι το Δνείπερο επιβεβλημένη για τη ρωσική στρατηγική η οποία βλέπει ότι έτσι εξασφαλίζει σημαντικότατο χώρο στα δυτικά, προσαρτώντας ρωσικούς πληθυσμούς και ακουμπώντας πάνω σε ένα φυσικό μεγάλο σύνορο όπως ο Δνείπερος.
Οι Δυτικοί πιθανότατα δεν περίμεναν ότι οι Ρώσοι θα ετοιμάζονταν πλέον πραγματικά για πόλεμο καθώς θεωρούν ότι οι αλλαγές συνόρων πλέον “δε γίνονται”, η πραγματικότητα όμως έρχεται να τους διαψεύσει και αυτή τη στιγμή, χωρίς να μπορεί τακτικός νατοϊκός στρατός να μπεί στην Ουκρανία εκτός αν γίνει Γ’ Π.Π., οι Ουκρανοί θα πρέπει να αντιμετωπίσουν το Ρωσικό Στρατό σε πλήρη ισχύ χωρίς αεροπορία και αξιόλογα αντιαεροπορικά μέσα.
Το δόγμα θα τηρηθεί
Η έννοια του πολύτιμου χώρου πέριξ των κύριων ρωσικών εδαφών έχει ήδη μπεί σε πράξη και οι Ρώσοι φαίνεται ότι δεν είναι καθόλου πρόθυμοι να απεμπολήσουν την ασφάλεια που τους παρέχει η διατήρηση υπό τον άμεσο ή έμμεσο έλεγχό τους των εδαφών αυτών και ο χρόνος φαίνεται να μετρά αντίστροφα για τη μόνη χώρα που έχει μείνει εκτός της “αυλής”.
ΦΩΤΟ Pixabay
