Πάνω από 110 ημέρες έχουν περάσει από την αιματηρή εισβολή του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία, και οι δυτικές κυρώσεις σε βάρος του Κρεμλίνου γίνονται όλο και πιο αυστηρές.
Αμερική και Ευρώπη έχουν παγώσει τα συναλλαγματικά αποθέματα της Ρωσίας που βρίσκονται σε δυτικές τράπεζες. Στις 3 Ιουνίου, η Ευρωπαϊκή Ένωση ακολούθησε την Αμερική και τη Βρετανία επιβάλλοντας μερικό εμπάργκο στις εξαγωγές πετρελαίου της Ρωσίας και αποκόπτοντας τη Sberbank, τον μεγαλύτερο δανειστή της, από το διατραπεζικό σύστημα swift.
Οι περιουσίες ενός ετερόκλητου μείγματος ολιγαρχών, πάγωσαν και κατασχέθηκαν – στα νησιά Φίτζι το υπερπολυτελές σκάφος 100 μέτρων, Amadea, με ελικοδρόμιο και πισίνα, έγινε στόχος κυρώσεων – όπως και ιδιωτικά αεροπλάνα στο Ντουμπάι και η ποδοσφαιρική ομάδα της Τσέλσι στην Αγγλία.
«Οι κυρώσεις έχουν προκαλέσει σοβαρή αναστάτωση στη ρωσική οικονομία και αν διατηρηθούν θα επηρεάσουν τις αποδόσεις της για χρόνια», γράφει στην ανάλυσή του ο Economist. «Ακόμα κι έτσι όμως, τα όριά τους είναι ξεκάθαρα», εκτιμά το οικονομικό περιοδικό.
Εξαιτίας των υψηλών τιμών της ενέργειας -το πετρέλαιο Μπρεντ κοστίζει περίπου 121 δολάρια το βαρέλι- το καθεστώς του Βλαντιμίρ Πούτιν απολαμβάνει υπέρογκα έσοδα. Επειδή μόνο οι δυτικές χώρες και μια χούφτα ασιατικών συμμάχων επιβάλλουν κυρώσεις, πολλοί πελάτες συνεχίζουν να αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο.
Ως αποτέλεσμα, μέχρι το τέλος του 2023 η παραγωγή αργού αναμένεται να είναι μόνο περίπου 20% χαμηλότερη από το προπολεμικό της επίπεδο. Οι μεγιστάνες που συνδέονται με το Κρεμλίνο εξακολουθούν να είναι ελεύθεροι να ταξιδεύουν σε μεγάλο μέρος του κόσμου. Οι ρωσικοί πύραυλοι συνεχίζουν να σφάζουν αμάχους στην Ουκρανία και να την καταστρέφουν οικονομικά.»
Ο λογαριασμός για την ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων πόλεων της Ουκρανίας και την αποκατάσταση της κατεστραμμένης βιομηχανικής της βάσης θα είναι τεράστιος: σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, θα ξεπεράσει τα 600 δισ. δολάρια. Αυτό έχει κάνει πολλούς να αναρωτιούνται αν η Δύση θα πρέπει να στραφεί από το απλό προσωρινό πάγωμα των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στη μόνιμη κατάσχεσή τους. Στη συνέχεια, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την πληρωμή της ανασυγκρότησης που βρίσκεται μπροστά μας.
Η Ρωσία διαθέτει περίπου 300 δισ. δολάρια σε αποθεματικά που βρίσκονται στη Δύση και έως ένα τρισ. δολάρια σε περιουσιακά στοιχεία κυρίως ιδιωτών που βρίσκονται στο εξωτερικό. Στις 19 Μαΐου η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δήλωσε ότι η ΕΕ εξετάζει την κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων. Η G7 έχει συζητήσει επίσης την αξιοποίησή τους.
Η ιδέα ότι ο επιτιθέμενος πρέπει να πληρώσει για τη ζημία που προκάλεσε είναι ελκυστική και δημοφιλής. Αλλά η νομική αιτιολόγηση και η στρατηγική λογική των κυρώσεων είναι ότι μειώνουν την ικανότητα μιας χώρας να συνεχίσει μια γραμμή δράσης και ενδεχομένως να αλλάξουν τη συμπεριφορά της, Αν η χώρα αυτή αλλάξει στάση, τα περιουσιακά στοιχεία θα απελευθερωθούν.
Η μετάβαση από αυτή την προσέγγιση σε μια πολιτική μόνιμης κατάσχεσης θα ήταν ένα μεγάλο βήμα που θα δικαιολογούνταν μόνο αν περνούσε από δύο «τεστ»: Το πρώτο είναι ότι οποιαδήποτε νέα πολιτική να είναι συμβατή με το κράτος δικαίου. Και το δεύτερο είναι να έχει σαφές στρατηγικό όφελος.
«Ας ξεκινήσουμε με την προϋπόθεση για το κράτος δικαίου. Στην Αμερική ο πρόεδρος έχει την εξουσία να παγώσει τα περιουσιακά στοιχεία μιας ξένης κυβέρνησης, αλλά συνήθως όχι να τα κατασχέσει, εκτός αν η Αμερική βρίσκεται σε πόλεμο με τη χώρα αυτή. Από τότε που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν έχει φροντίσει να πει ότι η Αμερική δεν βρίσκεται σε ανοιχτή σύγκρουση μαζί της. Η εκτελεστική εξουσία μπορεί να μεταβιβάσει τον έλεγχο ορισμένων ξένων περιουσιακών στοιχείων όταν παύει να αναγνωρίζει την κυβέρνηση μιας χώρας, όπως συμβαίνει με ορισμένα κεφάλαια που ανήκουν στη Βενεζουέλα και το Αφγανιστάν. Ωστόσο, η Αμερική λέει ότι δεν επιδιώκει αλλαγή καθεστώτος στη Ρωσία», εξηγεί ο Economist.
Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, οι αποζημιώσεις συνήθως προϋποθέτουν τη συγκατάθεση της χώρας που πληρώνει, συνήθως στο πλαίσιο μιας ειρηνευτικής συνθήκης. Τέτοιες διαπραγματεύσεις απέχουν πολύ από οποιαδήποτε συμφωνία και η Ουκρανία δεν πρέπει να εξαναγκαστεί σε αυτές. Η κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων που ανήκουν σε ιδιώτες, όσο απεχθείς και αν είναι, πριν καταδικαστούν από δικαστήριο είναι επίσης αμφίβολη. Σε ορισμένες χώρες, όπως η Γερμανία, κάτι τέτοιο μπορεί να παραβιάζει το σύνταγμα.»
Τι ισχύει με τα στρατηγικά συμφέροντα της Δύσης; Βραχυπρόθεσμα, η μόνιμη κατάσχεση δεν θα είχε καμία διαφορά στην ικανότητα του Κρεμλίνου να χρηματοδοτεί τη θανατηφόρα πολεμική μηχανή του, αφού το καθεστώς του Πούτιν δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τα ξένα περιουσιακά στοιχεία που έχουν ήδη υποστεί κυρώσεις και έχουν παγώσει. Μακροπρόθεσμα, το προηγούμενο που δημιουργείται από τις κατασχέσεις χωρίς σαφή νομική βάση θα εξέθετε όλα τα διασυνοριακά περιουσιακά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων και των δυτικών, σε εκδικητικές ιδιοποιήσεις από τις κυβερνήσεις. Θα έδινε επίσης ένα επιπλέον κίνητρο σε χώρες που δεν έχουν συμμαχήσει με την Αμερική ή που έχουν ασταθείς σχέσεις μαζί της, να παρακάμψουν το (υπό αμερικανική ηγεσία) χρηματοπιστωτικό σύστημα που αποτελεί θεμέλιο της δυτικής ισχύος.
«Αντί να καταφεύγει σε κατασχέσεις περιουσιακών στοιχείων, η Δύση πρέπει να ενισχύσει την πολεμική προσπάθεια της Ουκρανίας» εκτιμά ο Economist. «Αυτό σημαίνει την προμήθεια περισσότερων βαρέων όπλων και επιτάχυνση της ανάπτυξής τους και της εκπαίδευσης των ουκρανικών δυνάμεων για τη χρήση τους. Αυτό σημαίνει τη διατήρηση των κυρώσεων για όσο διάστημα η Ρωσία διεξάγει τον πόλεμό της και κατέχει ουκρανικά εδάφη. Και σημαίνει να καταστήσουμε σαφές ότι ακόμη και αν δεν υπογραφεί ειρηνευτική συμφωνία και δεν καταβληθούν ποτέ ρωσικές αποζημιώσεις, η Ευρώπη και η Αμερική θα πρέπει να πληρώσουν ένα μεγάλο μέρος του λογαριασμού για την ανοικοδόμηση της κατεστραμμένης οικονομίας της Ουκρανίας.»
Economist/lifo/ photo unsplash
