To σείστρο (αρχαία ελληνικά: σεῖστρον) είναι πανάρχαιο μουσικό ελληνικό όργανο. Η ετυμολογία είναι από την αρχαία ελληνική λέξη σείω που σημαίνει κουνώ απότομα, τραντάζω, ταρακουνώ, από την οποία προέρχεται και η λέξη σεισμός.
Το σείστρο χρησιμοποιήθηκε στη λατρεία της θεάς Άθωρ, μυθολογικό χαρακτήρα της χαράς, του γλεντιού, της γονιμότητας, του ερωτισμού και του χορού. Χρησιμοποιήθηκε επίσης για να αποφευχθεί η πλημμύρα του Νείλου και να τρομάξει ο Σεθ, ο θεός της ερήμου, των καταιγίδων, της αταξίας και της βίας. Η Ίσις, στο ρόλο της ως μητέρας και δημιουργού, απεικονιζόταν συχνά να κρατά ένα κουβά που συμβολίζει την πλημμύρα του Νείλου στο ένα χέρι και το σείστρο στο άλλο χέρι. Σχεδιάστηκε για να παράγει τον ήχο του αερίου που χτυπά και φυσάει μέσα από καλάμια παπύρου, αλλά η συμβολική αξία του σείστρου ξεπέρασε κατά πολύ τη σημασία του ως μουσικού οργάνου.
Ο αρχαίος Έλληνας ιστορικός, Πλούταρχος, μιλάει για τον ισχυρό ρόλο του σείστρου στο δοκίμιό του, «Περί Ίσιδας και Όσιρι»:
«Το σείστρο καθιστά σαφές ότι όλα τα πράγματα που υπάρχουν πρέπει να ταρακουνηθούν, ή να σειστούν, και να μην σταματήσουν ποτέ την κίνηση». (Πλούταρχος, Μοραλία, Βιβλίο 5, «Περί Ίσιδας και Όσιρις», ενότητα 63).
Το σείστρο αποτελείται από μια λαβή και ένα πλαίσιο κατασκευασμένο από ορείχαλκο, μπρούτζο, ξύλο ή πηλό. Το σείστρο αποτελείται από μία λαβή που ενώνεται με το κυρίως σώμα του οργάνου, το οποίο είναι ένα μεταλλικό πλαίσιο ωοειδούς ή πεταλωτού σχήματος, που κατασκευάζεται από κράμα χαλκού. Το πλαίσιο αυτό διαπερνούν εγκαρσίως μεταλλικές παράλληλες ράβδοι, μετακινούμενες (κρουόμενες επάνω στα τοιχώματά του) είτε σταθερές, επάνω στις οποίες αναρτώνται μικρά μεταλλικά στοιχεία, δισκάρια ή μικρά κύμβαλα ή χάντρες που παράγουν ήχο όταν το όργανο τραντάζεται από τη λαβή.
Τα αρχαιολογικά αρχεία έχουν αποκαλύψει δύο διαφορετικούς τύπους αιγυπτιακού σείστρου.
Η παλαιότερη ποικιλία του αιγυπτιακού σείστρου είναι σε σχήμα ναού (ο εσωτερικός θάλαμος ενός ναού που φιλοξενεί μια λατρευτική φιγούρα). Το κεφάλι της Άθωρ απεικονιζόταν συχνά στη λαβή και τα κέρατα μιας αγελάδας συνήθως ενσωματώνονταν στο σχέδιο (η Άθωρ συνήθως απεικονίζεται ως θεά αγελάδας). Αυτό το σείστρο, γνωστό ως «naos sistrum» ή «sesheshet», χρονολογείται τουλάχιστον από το Παλαιό Βασίλειο (3η χιλιετία π.Χ.). Στην αρχαία αιγυπτιακή τέχνη, το sesheshet sistrum συχνά απεικονιζόταν να το κουβαλάει μια γυναίκα υψηλού βαθμού.
Κατά την ελληνορωμαϊκή περίοδο, ένας δεύτερος τύπος σείστρου έγινε δημοφιλής. Γνωστό ως sekhem ή sekham, αυτό το σείστρο είχε ένα απλό πλαίσιο σαν τσέρκι, συνήθως κατασκευασμένο από μέταλλο. Το σεκέμ έμοιαζε με κλειστό πέταλο με μακριά λαβή και χαλαρές μεταλλικές σταυρωτές ράβδους πάνω από το κεφάλι της θεάς Άθωρ.
Στην αρχαία Αίγυπτο, το σείστρο χρησιμοποιήθηκε στη μουσική λατρεία αρκετών αιγυπτιακών θεοτήτων, συμπεριλαμβανομένων του Άμμωνα, της Μπαστέτ και της Ίσιδας. Το σείστρο χρησιμοποιήθηκε επίσης ευρέως σε τελετουργίες και τελετές, συμπεριλαμβανομένων χορών, λατρείας και εορτασμών, που τιμούσαν την Άθωρ. Λόγω της συσχέτισής του με την Άθωρ, το sistrum έγινε σύμβολο και του γιου της Ihy, ο οποίος συχνά απεικονιζόταν ως ο αρχετυπικός παίκτης του σείστρου.
Οι ιέρειές τους συνήθιζαν να κουνούν τις δέσμες αυτές στα τελετουργικά δρώμενα, δημιουργώντας ένα απαλό θρόισμα. Παρόμοιος ήταν ο ήχος της φύσης που δημιουργούταν όταν ο άνεμος περνούσε μέσα από τις καλαμιές των παπύρων του Νείλου. Αυτός ο ήχος πίστευαν ότι δεν μπορεί παρά να γοητεύει μόνο, προσκαλώντας τις θεότητες. Σύμφωνα με τον μύθο, η Ίσις κρύφτηκε μαζί με τον νεογέννητο γιό της, τον Ώρο, στους βάλτους και τις καλαμιές του Νείλου για να τον προφυλάξει από τον αδελφό της, τον Σετ, που είχε ήδη σκοτώσει τον Όσιρι, τον πατέρα του Ώρου, από ζηλοφθονία για την εξουσία.
Το σείστρο συνέχισε να χρησιμοποιείται στην Αίγυπτο πολύ μετά την κυριαρχία των Φαραώ . Η κατάκτηση της Αιγύπτου από τη Ρώμη το 30 π.Χ., μετά το θάνατο της Κλεοπάτρας και του Μάρκου Αντώνιου, βοήθησε στη διάδοση της λατρείας της θεάς σε όλη τη Μεσόγειο και τον υπόλοιπο ρωμαϊκό κόσμο.
Η λατρεία της θεάς Ίσιδας έγινε εξαιρετικά δημοφιλής στην ελληνορωμαϊκή περίοδο και κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το σείστρο δέθηκε άρρηκτα με την Ίσιδα. Ναοί της Ίσιδας χτίστηκαν σε κάθε μεγάλη πόλη, ίσως η μεγαλύτερη και πιο πλούσια διακοσμημένη ήταν στη Ρώμη, κοντά στο Πάνθεον. Ο ναός και οι γύρω στοές του ήταν διακοσμημένες με όμορφες τοιχογραφίες, μερικές από τις οποίες δείχνουν ιερείς ή συνοδούς της Ίσιδας να κρατούν ένα σείστρο.
Σήμερα, τα σείστρα εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται στις ιεροτελεστίες των Κοπτικών και Αιθιοπικών εκκλησιών.
Δείτε ΦΩΤΟ ΕΔΩ
photo: pixabay
