Αυτά τα μεσαιωνικά αντικείμενα μπορεί να χρησίμευαν ως εργαλεία, τελετουργικά αντικείμενα ή ακόμα και προηγμένα όργανα πλοήγησης. Η σημασία αυτής της μελέτης έγκειται όχι μόνο στα φυσικά ευρήματα αλλά και στις πολιτιστικές και τεχνολογικές επιπτώσεις που θέτουν για τις κοινότητες της εποχής.

Ο πυροφυλλίτης, ένα ορυκτό με αποχρώσεις που κυμαίνονται από ανοιχτό ροζ έως μοβ, έχει τεκμηριωθεί ευρέως στην περιοχή Ovruch της Ουκρανίας. Η ελαστικότητά του το έκανε ιδανικό για τη δημιουργία διαφόρων αντικειμένων όπως ακόνισμα λίθων, καλουπιών, εικόνων και των εν λόγω δίσκων, διακοσμημένων με ομόκεντρους δακτυλίους και ακτινωτές γραμμές, που εγείρουν ερωτήματα σχετικά με την αρχική τους λειτουργία .

Μέσω ακριβών μετρήσεων και ανάλυσης επιφάνειας, οι ερευνητές αναγνώρισαν οκτώ δίσκους από βασικούς οικισμούς όπως το Κίεβο, το Λίστβεν και το Λίμπετς. Χρονολογούνται από τον 12ο και τον 13ο αιώνα , μια περίοδο που σημαδεύτηκε από έντονες πολιτιστικές ανταλλαγές μεταξύ των κατοίκων της Ρωσίας και των Σκανδιναβών εμπόρων, που σύχναζαν στην “Εμπορική οδό Βαράγγων – Ελλήνων (ή του Δνείπερου)”.

Οι αρχικές ερμηνείες αυτών των δίσκων κυμαίνονταν από χρηστικά εργαλεία μέχρι τελετουργικά αντικείμενα. Ορισμένοι ειδικοί τα θεώρησαν ημερολόγια, που μπορεί να αντιπροσωπεύουν τους μήνες του έτους. Άλλοι πρότειναν ότι θα μπορούσαν να ήταν ξύστρες βελόνων, γυαλιστικές πέτρες ή ακόμα και μέρη χειροκίνητων τρυπανιών που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή κοσμημάτων.

Ωστόσο, μια πιο πρόσφατη προσέγγιση προτείνει ότι τουλάχιστον μερικοί από αυτούς τους δίσκους μπορεί να ήταν ηλιακές πυξίδες , όργανα που χρησιμοποιούσαν οι πλοηγοί των Βίκινγκ για να προσανατολιστούν κατά τη διάρκεια των ταξιδιών τους. Αυτή η υπόθεση βασίζεται στην ομοιότητα μεταξύ των δίσκων πυροφυλλίτη και άλλων αντικειμένων που προσδιορίζονται ως πυξίδες σε περιοχές όπως η Γροιλανδία και η Βαλτική Θάλασσα.

Η ιδέα των ηλιακών πυξίδων Viking δεν είναι νέα, αλλά παραμένει αντικείμενο συζήτησης. Αυτά τα όργανα, τα οποία συνδύαζαν ένα ραβδί που ρίχνει σκιές και ένα καντράν με συγκεκριμένα σημάδια , επέτρεπαν στους πλοηγούς να καθορίσουν την κατεύθυνση και το γεωγραφικό πλάτος με βάση τη θέση του ήλιου. Αν και δεν έχουν βρεθεί γνωμικά δίπλα στους πυροφυλλίτες δίσκους, τα σκαλισμένα σχέδια στους δίσκους υποδηλώνουν ότι μπορεί να είχαν παρόμοια λειτουργία.

Τα ιστορικά παραδείγματα περιλαμβάνουν ξύλινους δίσκους που ανακαλύφθηκαν στη Γροιλανδία και την Πολωνία , καθώς και αντικείμενα από οστά που βρέθηκαν σε σκανδιναβικούς οικισμούς. Αυτά τα αντικείμενα μοιράζονται ομοιότητες σε μέγεθος και σχεδιασμό με τους δίσκους πυροφυλλίτη, ενισχύοντας την πιθανότητα ότι αυτοί θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί και ως όργανα πλοήγησης.

Παρά τις ομοιότητες, οι δίσκοι πυροφυλλίτη στερούνται ορισμένα χαρακτηριστικά των ηλιακών πυξίδων , όπως οι μόνιμες γραμμές που υποδεικνύουν τις ισημερίες και τα ηλιοστάσια. Αυτή η απουσία οδήγησε τους ερευνητές να εξετάσουν την πιθανότητα ότι τέτοια σημάδια εφαρμόστηκαν προσωρινά με υλικά όπως κάρβουνο ή κιμωλία.

Επιπλέον, οι δίσκοι παρουσιάζουν διαφορές στο μέγεθος και το σχεδιασμό που θα μπορούσαν να αντικατοπτρίζουν τοπικές παραλλαγές ή εξελίξεις στη χρήση τους. Για παράδειγμα, οι δίσκοι από το Wolin (Πολωνία) και τη Γροιλανδία έχουν παρόμοιες διαμέτρους με εκείνους από τη Ρωσία, αλλά οι κεντρικές τους τρύπες είναι μικρότερες, γεγονός που μπορεί να υποδεικνύει διαφορές στις μεθόδους κατασκευής ή στις πρακτικές εφαρμογές.

Η ανακάλυψη αυτών των δίσκων σε καίρια σημεία κατά μήκος της εμπορικής οδού μεταξύ των Βαράγγων( η ονομασία Βάραγγος είναι συνώνυμο του Βίκινγκ) και των Ελλήνων υποδηλώνει ότι οι τοπικές κοινότητες μπορεί να έχουν υιοθετήσει και προσαρμόσει τις σκανδιναβικές τεχνολογίες. Οι συγγραφείς της μελέτης υποστηρίζουν περαιτέρω πειράματα και εργαστηριακές αναλύσεις για να επιβεβαιώσουν τις λειτουργίες αυτών των αντικειμένων και να ρίξουν φως στον ρόλο τους στην ιστορία της ναυσιπλοΐας και της χειροτεχνίας.

Δείτε ΦΩΤΟ ΕΔΩ

photo: pixabay