Νέο τοπίο απειλεί να διαμορφώσει για εργαζόμενους σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα ο υποχρεωτικός εμβολιασμός όλων των πολιτών άνω των 60 ετών, με επιβολή διοικητικού προστίμου για όσους επιμένουν να αρνούνται τον εμβολιασμό. Μετά την νομοθέτηση της επίμαχης ρύθμισης, ορισμένα από τα ερωτήματα που γεννήθηκαν είναι αν και κατά πόσο η υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού για τους 60άρηδες θα μπορούσε να επηρεάσει και την σχέση εργασίας τους εφόσον δεν εμβολιάζονται, αλλά και κατά πόσο νομιμοποιείται ο εργοδότης σε αυτή την περίπτωση να προχωρήσει σε απόλυση.

Την ίδια στιγμή, πληθαίνουν οι απορίες ιδιωτικών και δημοσίων υπαλλήλων γύρω από τον εμβολιασμό και τα δικαιώματα τους.

• Μπορεί να απαιτήσει ο εργοδότης τον εμβολιασμό; Μπορεί να απολύσει με αφορμή την άρνηση;
• Μπορεί να διευρυνθεί σε όλο το Δημόσιο ο υποχρεωτικός εμβολιασμός;
• Μπορεί να ζητηθεί ο εμβολιασμός ως προαπαιτούμενο πρόσληψης;

Σε αυτά και άλλα ερωτήματα απαντούν ο δικηγόρος – εργατολόγος, Γιάννης Καρούζος και η δικηγόρος – δημοσιολόγος, Μαριάνα Κατσιάδα.

Πρόσφατα θεσμοθετήθηκε ο υποχρεωτικός εμβολιασμός όλων των πολιτών 60 ετών και άνω, με επιβολή προστίμου 100 ευρώ το μήνα στους ανεμβολίαστους. Η ρύθμιση αυτή επιτρέπει στον εργοδότη να απολύσει εργαζόμενο άνω των 60 εφόσον αρνείται να εμβολιαστεί;
Σε καμία περίπτωση. Αν αυτό συμβεί, μία τέτοια απόλυση είναι άκυρη και αυτό διότι η απόλυση δεν μπορεί να επιβληθεί ως κύρωση στην άρνηση ενός εργαζόμενου. Η δε επιβολή των 100 ευρώ αποτελεί ένα διοικητικό πρόστιμο, που το κράτος επιβάλλει στον πολίτη 60 ετών και άνω που αρνείται να εμβολιαστεί.

Και η επιβολή ενός διοικητικού προστίμου δεν μπορεί να αποτελέσει αιτία απόλυσης, ακόμα και αν το πρόστιμο είναι επαναλαμβανόμενο. Φανταστείτε μία περίπτωση εργαζόμενου που οφείλει στο Δημόσιο και αν θα μπορούσε εκ του λόγου αυτού να απολυθεί.

Η άρνηση των δημοσίων υπαλλήλων να εμβολιαστούν συνιστά πειθαρχικό αδίκημα;
Η διενέργεια του εμβολίου δεν έχει χαρακτηριστεί νομοθετικά ως καθήκον του δημοσίου υπαλλήλου, ούτε η άρνησή του τελευταίου έχει κριθεί ως κώλυμα ή περίπτωση έκπτωσης από την υπηρεσία. Αντιθέτως, με το νόμο 4820/2021 προβλέφθηκε ότι όποιος υπάλληλος σε ιδιωτικές, δημόσιες και δημοτικές μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων και φροντίδας ατόμων με αναπηρία και λοιπές δομές υγείας δεν έλαβε την πρώτη ή τη μοναδική δόση έως τις 16 Αυγούστου 2021 θα τίθεται σε αναστολή καθηκόντων.

Μόνο εφόσον θεσπιστεί νομοθετικά ως υπαλληλική υποχρέωση και καθήκον η διενέργεια του εμβολίου, η άρνηση του υπαλλήλου να εμβολιαστεί θα συνιστά πειθαρχικό παράπτωμα, όπως εκείνο προσδιορίζεται στο άρθρο 107 του Υπαλληλικού Κώδικά ως «κάθε παράβαση υπαλληλικού καθήκοντος που προσδιορίζεται από τις υποχρεώσεις που επιβάλλουν στον υπάλληλο οι κείμενες διατάξεις, εντολές και οδηγίες».

Πρέπει δε να τονιστεί ότι λόγω της τροποποίησης του πειθαρχικού δικαίου, και της αποσύνδεσης των παραπτωμάτων με συγκεκριμένες πειθαρχικές κυρώσεις με την πρόβλεψη ελάχιστων ποινών για συγκεκριμένα αδικήματα, κάθε παράπτωμα θα μπορούσε εν δυνάμει να οδηγήσει στην επιβολή σοβαρής και αυστηρής πειθαρχικής κύρωσης (όπως π.χ. η επιβολή του μέτρου της προσωρινής ή οριστικής παύσης), αναλόγως τη σοβαρότητά του, τις συνθήκες τέλεσης, την υποτροπή του υπαλλήλου, τη διάπραξη περισσότερων αδικημάτων κτλ.

Αναζητώ εργασία. Μπορεί να μου ζητηθεί ο εμβολιασμός ως προαπαιτούμενο πρόσληψης;
Ο εργοδότης που έχει την υποχρέωση επιβολής των μέτρων υγιεινής και ασφάλειας στην επιχείρησή του και μπορεί σύμφωνα με το διευθυντικό δικαίωμα να καθορίζει τους όρους πρόσληψης του προσωπικού του μπορεί να επιλέξει προς πρόσληψη εργαζόμενο που έχει εμβολιαστεί, αντί άλλου που παραμένει ανεμβολίαστος. Επομένως, μπορεί να χαρακτηρίσει ως τυπικό προσόν πρόσληψης τον εμβολιασμό.

Μπορεί να απαιτήσει ο εργοδότης μου, αν και δεν είναι υποχρεωτικό, να εμβολιαστώ; Μπορεί να με απολύσει αν αρνηθώ;
Κατ’ αρχάς, πλην των περιπτώσεων που από το νόμο προβλέπεται το εμβόλιο ως υποχρεωτικό (δομές υγείας, γηροκομεία κτλ), δεν έχει θεσπιστεί η υποχρεωτικότητα του εμβολίου σε άλλους κλάδους εργασίας. Όπου όμως ο εμβολιασμός κρίνεται αναγκαίος με γνώμονα την προστασία του εργαζόμενου που εκτίθεται σε κίνδυνο μόλυνσης, ο εργοδότης μπορεί να αξιώσει τον εμβολιασμό από τον εργαζόμενο του.

Το δικαίωμα του εργοδότη να απαιτήσει με τον τρόπο αυτό την προσήκουσα παροχή εργασίας, θεσπίζεται από τον Αστικό Κώδικα, υπό τον όρο βέβαια ότι και ο ίδιος ο εργοδότης τηρεί όλα τα μέτρα υγιεινής και ασφάλειας. Ωστόσο, στην περίπτωση άρνησης του εργαζόμενου, δεν μπορεί να επιβληθεί ως αντίμετρο η απόλυση. Όμως, αν η άρνηση του εργαζόμενου δημιουργεί δυσλειτουργία στην επιχείρηση, ο εργοδότης, μπορεί να απαιτήσει την απομάκρυνση του εργαζόμενου από τα καθήκοντά του, χωρίς την καταβολή μισθού (αναστολή σύμβασης).

Μπορεί το εμβόλιο να γίνει υποχρεωτικό σε όλους τους δημοσίους υπαλλήλους;
Μέχρι σήμερα, υπήρξε επέκταση του υποχρεωτικού εμβολιασμού σε ορισμένους κλάδους του δημοσίου, όπως δημόσια νοσηλευτικά ιδρύματα κ.α. με ρητή διάταξη νόμου, καθώς και με διαταγή του επικεφαλής της υπηρεσίας, όπως για παράδειγμα του Διοικητή της ΕΜΑΚ. Με τη διαφορά όμως ότι στις υπηρεσίες για τις οποίες δεν προβλέφθηκε από το νόμο η υποχρέωση εμβολιασμού ως συνέπεια της άρνησης του υπαλλήλου θεσπίστηκε η μετακίνησή του σε άλλη υπηρεσία και όχι η θέση του σε αναστολή καθηκόντων με την αποστέρηση των αποδοχών του.

Σημειώνουμε ότι καμία δικαστική απόφαση μέχρι σήμερα δεν έχει κρίνει την υποχρεωτικότητα του εμβολίου καθώς και το μέτρο της αναστολής σε περίπτωση άρνησης ως παράνομη ρύθμιση. Πρέπει να επισημάνουμε ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι αποτελούν ειδική κατηγορία πολιτών, οι οποίοι συνδέονται με το κράτος με ειδική εξουσιαστική σχέση. Αυτό σημαίνει ότι τα δικαίωμα και οι υποχρεώσεις τους μπορούν να ρυθμιστούν διαφορετικά σε σχέση με τους λοιπούς πολίτες. Πάντως χρειάζεται ειδική ρύθμιση που να προβλέπει την επέκταση της υποχρεωτικότητας του εμβολίου και σε άλλους κλάδους του δημόσιου τομέα.

Έχει εκδοθεί δικαστική απόφαση που να χαρακτηρίζει τον υποχρεωτικό εμβολιασμό ως παράνομο;
Μέχρι στιγμής, ούτε στην Ελλάδα, ούτε στην Ευρώπη, δεν έχει δημοσιευθεί δικαστική απόφαση, η οποία να χαρακτηρίζει τον υποχρεωτικό εμβολιασμό covid σε ορισμένες ομάδες του πληθυσμού ως παράνομο και αντίθετο στις ατομικές ελευθερίες.

imerisia/ photo vid screenshot