Βαθιά μέσα στη νεκρόπολη του Κεραμεικού, ένα δημόσιο πηγάδι έκρυβε μια πλάκα μολύβδου στην οποία αναγράφεται μια κατάρα 2.300 ετών που απευθύνεται σε μια γυναίκα ονόματι Γλυκέρα, τη σύζυγο του Δίωνα.

Η δυσοίωνη επιγραφή γράφει:

«Επικαλούμαστε την οργή των θεών του κάτω κόσμου κατά της Γλυκέρας, συζύγου του Δίωνα, αποφασίζοντας τιμωρία και ματαιώνοντας το γάμο της».

Αυτή η ανακάλυψη παρέχει τις παλαιότερες γνωστές αποδείξεις ότι οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τελετές για να βλάψουν τους αντιπάλους τους με υπερφυσικά μέσα.

Ένα παράθυρο σε αρχαίες τελετουργίες

Το μολύβδινο δισκίο, ή defixio (δεσμευτική κατάρα), που ήταν σχεδιασμένο για να καλεί τους θεούς του κάτω κόσμου να εκτελέσουν τις τρομερές οδηγίες του, παρουσιάζει μια ποικιλία μορφών που υποδηλώνουν τον περίπλοκο σκοπό του:

Διπλωμένα και καρφωμένα τμήματα: Αυτά πιθανότατα είχαν σκοπό να «κλειδώσουν» την κατάρα, διασφαλίζοντας την αποτελεσματικότητά της.

Σχέδια σε σχήμα συκωτιού και φέρετρο: Τέτοια σχήματα μπορεί να συμβολίζουν τη μοίρα του στοχευόμενου ατόμου ή να παραπέμπουν στις ανατομικές και ταφικές ενώσεις κεντρικές στις αρχαίες μαγικές τελετουργίες.

Η θέση ταφής σε δημόσιο πηγάδι προσθέτει άλλο ένα επίπεδο σημασίας. Τα πηγάδια θεωρούνταν συχνά αγωγοί προς τον κάτω κόσμο, καθιστώντας τα ιδανικά αποθετήρια για την επίκληση χθόνιων (υπόκοσμου) θεοτήτων.

Το πλαίσιο της κατάρας

Ενώ τα ακριβή κίνητρα πίσω από την κατάρα παραμένουν άγνωστα, τέτοιες πρακτικές συνήθως οδηγούνταν από ζήλια, ανταγωνισμό ή προσωπικά παράπονα. Η αναφορά στη ματαίωση του γάμου της Γλυκέρας υποδηλώνει ότι η κατάρα μπορεί να αφορούσε έναν ρομαντικό αντίπαλο ή κάποιον που επιδιώκει να διαταράξει το γάμο της.

Τον 4ο αιώνα π.Χ., η Αθήνα ήταν μια πολυσύχναστη πόλη όπου οι προσωπικές σχέσεις και οι πολιτικές συμμαχίες ήταν στενά συνυφασμένες.

Η κατάρα κατά της Γλυκέρας είναι μέρος μιας ευρύτερης παράδοσης μαγικών πρακτικών στον αρχαίο κόσμο. Οι δεσμευτικές κατάρες, όπως αυτή, συχνά επικαλούνταν θεότητες ή πνεύματα για να ανατρέψουν τους αντιπάλους τους, να υπονομεύσουν σχέσεις ή να εκδικηθούν. Αυτές οι πρακτικές δεν ήταν αποκλειστικά στην Ελλάδα, αλλά ήταν διαδεδομένες σε αρχαίους πολιτισμούς, από τη Ρώμη έως τη Μεσοποταμία.

Τα διπλωμένα και καρφωμένα τμήματα της πλάκας ευθυγραμμίζονται με γνωστά τελετουργικά που περιγράφονται στα αρχαία κείμενα, όπως οδηγίες για τρύπημα ή δέσιμο του μέσου για να συμβολίζουν την ακινητοποίηση του θύματος. Τα ασυνήθιστα σχήματα που μοιάζουν με φέρετρο ενισχύουν περαιτέρω τη σχέση με τον θάνατο και τη μετά θάνατον ζωή.

Αυτή η ανακάλυψη ρίχνει φως στα μήκη που ήταν διατεθειμένα να περάσουν τα άτομα για να αντιμετωπίσουν παράπονα, συχνά καταφεύγοντας σε υπερφυσικές μεθόδους σε έναν κόσμο όπου το θεϊκό και το θνητό βασίλειο ήταν βαθιά συνδεδεμένα μεταξύ τους.

Η κατάρα υπογραμμίζει επίσης τη διαρκή δύναμη των ανθρώπινων συναισθημάτων, όπως η ζήλια, η αγάπη και η κακία – δυνάμεις που έχουν ξεπεράσει τον χρόνο και τον πολιτισμό.

Η αποκάλυψη της κατάρας κατά της Γλυκέρας αποτελεί σημαντικό αρχαιολογικό και ιστορικό ορόσημο. Καθώς οι ερευνητές συνεχίζουν να αναλύουν αυτό το τεχνούργημα, υπόσχεται να αποκαλύψει ακόμη περισσότερα για την αλληλεπίδραση μεταξύ πίστης, τελετουργίας και καθημερινής ζωής στον αρχαίο κόσμο.

photo: pixabay