Περισσότερα από 300 αντικείμενα από τις συλλογές του Εθνικού Μουσείου της Σιρίτιδας, του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου του Μεταποντίου και των Εθνικών Μουσείων της Matera, τα περισσότερα από τα οποία φυλάσσονταν έως τώρα στις αποθήκες, έρχονται να φωτίσουν μια περιοχή στο νοτιότερο άκρο της Ιταλίας, τη σημερινή Basilicata, αναδεικνύοντας τον πολιτισμό της από το τέλος της Εποχής του Χαλκού (11ος αι. π.Χ.) έως και τον 6ο αι. π.Χ. Τον πολιτισμό, δηλαδή, που συνάντησαν οι Έλληνες από την Πελοπόννησο και τη νησιωτική αρχαία Ελλάδα στα μεγάλα ταξίδια τους για εγκατάσταση στη γη της Ιταλίας και της Σικελίας, κυρίως στο μέρος αυτό που ονομάστηκε αργότερα Μεγάλη Ελλάδα.

Την έκθεση, που συνοδεύει κατάλογος ο οποίος έχει εκδοθεί σε τρεις γλώσσες (ελληνικά, ιταλικά και αγγλικά), επιμελήθηκαν ο Massimo Osanna, αναπληρωτής γενικός διευθυντής Δημόσιας και Πολιτιστικής Διπλωματίας του Υπουργείου Εξωτερικών και Διεθνούς Συνεργασίας της Ιταλίας και η Annamaria Mauro, διευθύντρια των Εθνικών Μουσείων της Matera και της Περιφερειακής Διεύθυνσης Εθνικών Μουσείων της Basilicata. Αποτελεί μέρος του προγράμματος «Εξιστορώντας την ομορφιά» (Il racconto della bellezza), μία συνεργασία μεταξύ της Γενικής Διεύθυνσης Μουσείων του ιταλικού Υπουργείου Πολιτισμού και της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας και Πολιτιστικής Διπλωματίας του Υπουργείου Εξωτερικών και Διεθνούς Συνεργασίας, στο πλαίσιο του οποίου διοργανώνονται εδώ και πάνω από έναν χρόνο περιοδεύουσες εκθέσεις στα Ιταλικά Μορφωτικά Ινστιτούτα σε όλο τον κόσμο. Έπειτα από την επιτυχία στα Ινστιτούτα του Αμβούργου, της Βαρσοβίας και της Βουδαπέστης, η έκθεση εμπλουτίστηκε με περισσότερα εκθέματα και αναδιοργανώθηκε ως προς τον μουσειακό της σχεδιασμό, για να καταλήξει, χάρη σε μία συμφωνία συνεργασίας και με την υποστήριξη της Πρεσβείας της Ιταλίας στην Ελλάδα και του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου της Αθήνας, στο διεθνούς κύρους Μουσείο της Ακρόπολης στην Αθήνα.

«Αισθάνομαι πολύ συγκινημένος σήμερα, διότι για μια ακόμη φορά καταλαβαίνει κανείς τους ισχυρούς, αδελφικούς δεσμούς που έχει η Ελλάδα με την Ιταλία, η Ιταλία με την Ελλάδα», δήλωσε ο γενικός διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης, Νικόλαος Σταμπολίδης στη συνέντευξη Τύπου που πραγματοποιήθηκε το μεσημέρι στο αμφιθέατρο του μουσείου, λίγες ώρες πριν τα επίσημα εγκαίνια από την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη.

«Είναι μια μοναδική έκθεση για να καταλάβει κανείς τι συμβαίνει στην αρχαιότητα, τουλάχιστον μετά την πτώση των μινωικών/μυκηναϊκών κέντρων, ίσως ήδη από τον 12ο αιώνα π. Χ., μπορεί και πιο πριν σε μικρότερο βαθμό, αλλά κυρίως μετά τον 12ο και 11ο αιώνα π.Χ. και μέχρι να συντελεστούν οι αποικισμοί των Ελλήνων, τόσο στην Ανατολή, δηλαδή στη Μικρά Ασία, όσο και στην περιοχή που αργότερα ονομάστηκε Μεγάλη Ελλάδα. Είναι επίσης μια μοναδική ευκαιρία για να καταλαβαίνει ο κατακερματισμένος μας κόσμος στον 21ο αιώνα, με όλες αυτές τις οικονομικές κρίσεις, τις πανδημίες, τους πολέμους, πώς η ενότητα αυτών των δυο λαών είναι ένα απτό παράδειγμα πολιτισμού και συγκερασμού τόσο στην αρχαιότητα όσο και σήμερα για μια σύμπραξη και μια ουσιαστική προβολή όχι μόνο των αρχαίων αλλά και των σημερινών, δικών μας πολιτισμών. Γιατί πολιτισμός δεν είναι μόνο οι αρχαιότητες και τα έργα τέχνης, πολιτισμός είναι οι σχέσεις και οι συναναστροφές των ανθρώπων. Και αυτό αποδεικνύεται περίτρανα και με αυτή εδώ την έκθεση», επεσήμανε ο κ. Σταμπολίδης

«Είναι τιμή και συγκίνηση που βρίσκομαι εδώ για την παρουσίαση αυτής της έκθεσης», ανέφερε η Διευθύντρια των Εθνικών Μουσείων της Matera και της Περιφερειακής Διεύθυνσης Εθνικών Μουσείων της Basilicata, Annamaria Mauro, η οποία γράφει, μεταξύ άλλων, στον κατάλογο: «Τα εξαιρετικά αντικείμενα που παρουσιάζονται στην έκθεση αποτελούν κτερίσματα σε ανδρικές και κυρίως γυναικείες ταφές, τα οποία μαρτυρούν τον πλούτο και τον ηγεμονικό ρόλο των προσώπων μέσα στις κοινότητές τους και αποκαλύπτουν τις πολιτιστικές και εμπορικές επαφές με τις περιοχές της ευρύτερης Αδριατικής, της Ετρουρίας (Τυρρηνίας) και του Αιγαίου. Ειδικότερα, το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στους Οινωτρούς, έναν αρχαίο ιταλικό λαό που κατοικούσε από τον 9ο έως τον 6ο αιώνα π.Χ. στο νότιο τμήμα της περιοχής, στην ακτογραμμή του Ιονίου και την ενδοχώρα του. Η ανθρωπολογική κουλτούρα του θανάτου, όπως αντιπροσωπεύεται από τα ταφικά σύνολα, αποτελεί το πρωταρχικό στοιχείο για την κατανόηση της κοινωνικής ζωής αυτών των ανθρώπων. Ταυτόχρονα, η ομορφιά των επιλεγμένων για την έκθεση αντικειμένων, από τα οποία ξεχωρίζουν τα κοσμήματα από κράμα χαλκού και ήλεκτρο, μαρτυρά σημαντικές πολιτιστικές επαφές και ανταλλαγές. Η έκθεση αντικειμένων από τα κέντρα της Guardia Perticara, του Chiaromonte, της Incoronata, του San Teodoro di Pisticci και την περιοχή της Matera αποτελεί μια ευκαιρία να γνωρίσει το διεθνές κοινό μερικά από τα πιο εκπληκτικά σύνολα της αρχαίας Basilicata».

«Τον φίλο Ν. Σταμπολίδη που άνοιξε το Μουσείο Ακρόπολης γι’ αυτή την έκθεση», ευχαρίστησε ο γενικός διευθυντής Μουσείων του Υπουργείου Πολιτισμού της Ιταλίας, Massimo Osanna. «Ο Νίκος για μένα είναι ένας συνοδοιπόρος σε αυτό που ο ίδιος στον κατάλογο αποκάλεσε ένα ‘πολύπλοκο ταξίδι με αλληλοτεμνόμενες τις παραμέτρους του χώρου, του χρόνου και των ανθρώπων’ … Η έκθεση αφηγείται μια από τις πολλές ιστορίες για τους αρχαίους λαούς που έζησαν την 1η χιλιετία π.Χ. στα εδάφη της Μεγάλης Ελλάδας, δηλαδή της Νότιας Ιταλίας. Και δεν αναφέρομαι μόνο στις ελληνικές πόλεις με τους πολυάριθμους οικισμούς που ιδρύθηκαν κατά μήκος των ακτών μεταξύ του 8ου και του 5ου αι. π.Χ., αλλά επίσης και κυρίως στις αχανείς εσωτερικές περιοχές που κατοικούνταν από ένα μωσαϊκό διαφορετικών λαών», επεσήμανε ο κ. Osanna σε άπταιστα ελληνικά.

«Η ιστορία αυτή», συμπλήρωσε, «μας ταξιδεύει στο έδαφος της σημερινής περιφέρειας της Basilicata στην εκτεταμένη περιοχή που χαρακτηρίζεται από τις διαδρομές των άλλοτε πλωτών ποταμών Sinni, Agri, Basento και Bradano και η οποία γνώρισε πολλές φορές την μετανάστευση των ελληνικών φύλων. Εξιστορεί έναν χώρο και μια εποχή που χαρακτηρίζονται από τη συνεχή ώσμωση και την αλληλοεπικάλυψη των πολιτισμικών χαρακτηριστικών, εξιστορεί έναν τόπο διασύνδεσης στον οποίον η σχέση μεταξύ Ελλήνων και τοπικών πληθυσμών λαμβάνουν διαφορικές μορφές, ανάλογα με τον χώρο και τον τόπο, με περιπτώσεις εδαφικής κατοχής και βίαιων συγκρούσεων αλλά και με περιπτώσεις πιο σύνθετης αλληλεπίδρασης. Όλα αυτά σε ένα γενικό πλαίσιο μεγάλου δυναμισμού με έντονες μετακινήσεις ανθρώπων που εκδηλώνονται σε σχέσεις φιλοξενίας, ανταλλαγές δώρων, εμπόριο ακόμα και στις μετακινήσεις των κοπαδιών. Αυτή η συναρπαστική ιστορία παρουσιάζεται μέσα από την αρχαιολογία και τα αντικείμενα που βρέθηκαν κυρίως σε νεκροπόλεις, τα οποία μάλιστα μας δίνουν μια πολύ πιο ολοκληρωμένη και αμερόληπτη εικόνα από ό,τι μπορεί να δώσει η γραφή, η οποία κατά βάση μεταφέρει την φωνή και την άποψη των αρχαίων Ελλήνων. Με τα αντικείμενα μπορούμε να δώσουμε φωνή σε αυτό τον λαό, στους Οινωτρίους που δεν άφησαν επιγραφές», υπογράμμισε ο ίδιος.

«Αισθάνομαι θαυμασμό, συγκίνηση και δέος, όταν συνειδητοποιώ ότι είμαι στο σημείο μηδέν ενός αφηγήματος που ξεκίνησε πριν από χιλιετίες και το οποίο ακόμα και σήμερα είναι θεμελιώδους σημασίας», δήλωσε ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής Δημόσιας και Πολιτιστικής Διπλωματίας και γενικός διευθυντής για την Προώθηση του Ιταλικού Πολιτισμού και της Ιταλικής Γλώσσας, υπουργός Filippo La Rosa, ο οποίος εξέφρασε τις ευχαριστίες του προς τον Ν.Σταμπολίδη, «που μας ανοίξατε τις πύλες αυτού του καταπληκτικού μουσείου».

Ο Ιταλός υπουργός γράφει στον κατάλογο της έκθεσης: «Είμαστε ευτυχείς που το φιλόδοξο πρόγραμμα ‘Εξιστορώντας την ομορφιά’, το οποίο επισφραγίζει τη συνεργασία μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και του Υπουργείου Εξωτερικών και Διεθνούς Συνεργασίας, ολοκληρώνει το ευρωπαϊκό του ταξίδι στην Αθήνα, μετά τα Ιταλικά Μορφωτικά Ινστιτούτα του Αμβούργου, της Βαρσοβίας και της Βουδαπέστης. Η έκθεση ‘Οι αρχαίοι πολιτισμοί της Basilicata. Θησαυροί που έρχονται στο φως, 11ος-6ος αι. π.Χ.’, που φιλοξενείται στο Μουσείο Ακρόπολης και στο Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο στην Αθήνα, αποτελεί ένα προνομιακό εργαλείο πολιτιστικής διπλωματίας, ενισχυμένο κατά τη θητεία του Υπουργού Tajani, μέσω της συμμετοχής των κυριότερων πολιτιστικών φορέων της Αθήνας και του διεθνούς κοινού».

Η είσοδος στην έκθεση θα είναι ελεύθερη για το κοινό. Απαραίτητη προϋπόθεση η έκδοση εισιτηρίου ελεύθερης εισόδου από τα ταμεία εισιτηρίων του Μουσείου. Από την Τρίτη 22 Οκτωβρίου 2024, οι επισκέπτες του Μουσείου θα έχουν την δυνατότητα να συμμετέχουν σε εβδομαδιαίες ξεναγήσεις. Το πρόγραμμα των ξεναγήσεων είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα (theacropolismuseum.gr).

Παράλληλα με την έκθεση στο Μουσείο Ακρόπολης θα παρουσιάζονται στο Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο της Αθήνας σε μία προθήκη περίπου 20 αντικείμενα από την περιοχή της Basilicata. Περισσότερες πληροφορίες: iicatene.esteri.it

Ελένη Μάρκου – ΑΠΕ-ΜΠΕ / photo: pixabay