Επί σειρά ετών αρμένιζε στα νησιά του Αιγαίου φωτογραφίζοντας τον τόπο και τους ανθρώπους, «βάφτισε» το πρότζεκτ του Marabou, εμπνεόμενος από τον Καββαδία, κι έχοντας ολοκληρώσει τον αιγαιοπελαγίτικο κύκλο του έβαλε πλώρη για την Καραϊβική και τη 15η Μπιενάλε της Αβάνας. Ο γνωστός φωτογράφος Κωνσταντίνος Σοφικίτης ταξίδεψε στην Κούβα, όπου τον περασμένο Ιούλιο και τον Αύγουστο φωτογράφισε ανθρώπους του πανέμορφου νησιωτικού κράτους και «πάντρεψε» τις εικόνες του αυτές με εκείνες του Marabou, παρουσιάζοντας στην Μπιενάλε της Αβάνας μια ιδιότυπη (φωτογραφική) «συνομιλία» ανάμεσα στο Αιγαίο και την Κούβα. Μια «συνομιλία», της οποίας θα μπορέσουν να γίνουν κοινωνοί όσοι από σήμερα (17 Νοεμβρίου 2024) έως και τις 28 Φεβρουαρίου 2025 περιηγηθούν στις γειτονιές της Αβάνας, όπου εκτυλίσσεται η Μπιενάλε.

Το Marabou Project ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2018 ως ένα ιδιαίτερο φωτογραφικό οδοιπορικό στα νησιά του Αιγαίου. Ο Κωνσταντίνος Σοφικίτης, διακεκριμένος με το πρώτο βραβείο στα Sony World Photography Awards 2017, επισκέφθηκε και τα 65 κατοικημένα νησιά του πελάγους, καταγράφοντας, μέσα από φωτογραφίες και βίντεο, το τοπίο και τους κατοίκους τους κι επιχειρώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο ένα χρονικό στην ψυχή των νησιωτών. Το πρότζεκτ ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2024 και κάποια απ’ αυτά τα κλικ, μαζί με τις εικόνες των κατοίκων της Κούβας, περιλαμβάνει η έκθεση στην Αβάνα. Πρόκειται για συνολικά 25 φωτογραφικά πορτρέτα, που αποκαλύπτουν τις ομοιότητες μεταξύ των ανθρώπων του μεγαλύτερου νησιού της Καραϊβικής, την Κούβα, και των νησιών του Αιγαίου πελάγους.

Τα έργα συνοδεύονται από ένα μικρού μήκους (15′) ντοκιμαντέρ των Πέτρου Σοφικίτη και Αργύρη Βαλασιάδη, όπου παρουσιάζονται ιστορίες ανθρώπων που διατηρούν και τιμούν την κληρονομιά τους σε αυτές τις αντίθετες μεριές του κόσμου. Ταυτόχρονα εμφανίζονται επίσης πλάνα από το οδοιπορικό στα νησιά του Αιγαίου και στην Κούβα, ως ένα ταξίδι αφηγήσεων και λαογραφίας, το οποίο θα προβληθεί για πρώτη φορά στο κοινό.

«Το Marabou το ξεκίνησα με σκοπό να ταξιδέψω σε όλα τα κατοικημένα νησιά του Αιγαίου και να μπορέσω να καταγράψω ιστορίες ετερόκλητες, όχι απαραίτητα με κάποιο προσανατολισμό συγκεκριμένο. Όλο αυτό το ταξίδι με οδήγησε σε μοναδικά μονοπάτια και σε σχέση με την ταυτότητά μας, σαν κουλτούρα, σαν πολιτισμό και σαν κάποιες πολύ σπουδαίες γνώσεις που πήρα μέσα από όλη αυτή τη διαδικασία», εξηγεί, μιλώντας στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, από την Αβάνα όπου βρίσκεται, ο Κωνσταντίνος Σοφικίτης.

Τα ίδια μονοπάτια γνώσης μιας άλλης ταυτότητας, διαφορετικής μα και συνάμα όμοιας σε αρκετά σημεία της με αυτή του Αιγαίου, «περπάτησε» ο Κωνσταντίνος Σοφικίτης φωτογραφίζοντας και τους ανθρώπους της Κούβας. «Υπάρχει μια αγάπη εδώ για την Ελλάδα, μια φοβερή σύνδεση. Στα σχολεία τους μαθαίνουν αρχαία ελληνικά, έχουν αγάλματα του Ρίτσου και γνωρίζουν πολλούς αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους παρά το γεγονός ότι η εκπαίδευση είναι σε βασικό επίπεδο. Πέρα από τη σύνδεση και την αγάπη που έχουν οι ίδιοι για την Ελλάδα θα έλεγα πως αν περιηγηθεί κανείς στους δρόμους της Αβάνας ή αν βγει λίγο προς τα έξω, στα χωριά, θα δει μια Ελλάδα του ’50 ή του ’60. Σκοπός μου, όταν άρχισα να φωτογραφίζω, δεν ήταν να εντοπίσω απλώς φωτογενείς ανθρώπους, αλλά να περπατήσω όσο μπορώ απ’ άκρη σ’ άκρη και να συναντήσω ανθρώπους. Γιατί πάνω απ’ όλα για μένα έχει σημασία όχι απλώς ένα καλό κλικ όσο να μπορέσω να βάλω τον εαυτό μου σε μια διαδικασία να κατανοήσω κάποια πράγματα», τονίζει ο αναγνωρισμένος φωτογράφος, που μπροστά από κάθε λήψη βάζει τον ίδιο τον Άνθρωπο.

Όταν ήρθε η πρόσκληση από την Μπιενάλε της Αβάνας, ο Κωνσταντίνος Σοφικίτης δεν δίστασε στιγμή να κάνει το μακρύ ταξίδι. «Αυτό που γίνεται εδώ διαφοροποιείται πολύ από το σύνολο των Μπιενάλε επειδή ακριβώς δεν υπάρχουν εδώ εγκαταστάσεις για να φιλοξενήσουν τέτοια art fairs, όλο αυτό πηγαίνει στους ανθρώπους και στις γειτονιές, δηλαδή είναι σαν ένα open air festival. Αυτό είναι πάρα πολύ ωραίο γιατί τελικά η τέχνη επιστρέφει στον κόσμο», σημειώνει κι εξηγεί πως ο χώρος που έχει διατεθεί στον ίδιο είναι μία από τις πιο φτωχές περιοχές της Αβάνας, όπου οι κάτοικοί της δεν θα είχαν ποτέ τη δυνατότητα ή τον τρόπο να έχουν πρόσβαση σε τέτοιου είδους εκθέσεις.

Ο ίδιος, πάντως, αισθάνεται ιδιαίτερη χαρά που τού δόθηκε η ευκαιρία να συμμετάσχει σε αυτή τη μεγάλη γιορτή της Τέχνης και δεν παραλείπει να ευχαριστήσει από καρδιάς την ελληνική πρεσβεία στην Αβάνα και τον πρέσβη Θοδωρή Τσακίρη για την πολύτιμη βοήθεια.

Shared Horizons στη 15η Μπιενάλε της Αβάνας

Με τίτλο Shared Horizons, η 15η Μπιενάλε της Αβάνας διερευνά τα σημεία σύνδεσης των ανθρώπων, τις κοινές γνώσεις, προσδοκίες και τα κοινά συναισθήματα που τους παρακινούν στην από κοινού αναζήτηση ενός πιο ισότιμου και βιώσιμου μέλλοντος. Σκοπός της διοργάνωσης είναι να δημιουργήσει νέα δίκτυα επικοινωνίας και συνεργασίας που θα επιτρέψουν την περαιτέρω ανάπτυξη, εμβάθυνση και επέκταση των επιρροών της τοπικής κοινωνίας, στην προσπάθειά της για ειρηνική συνύπαρξη των ανθρώπων και της φύσης. Σε αυτό το πλαίσιο, επιχειρείται μια αναδρομή και επανεξέταση των θεματικών που έχει πραγματευτεί μέχρι σήμερα η Μπιενάλε, με κυρίαρχο στοιχείο την Κούβα και τους ανθρώπους της.

Για τη 15η Μπιενάλε της Αβάνας, ο Κωνσταντίνος και ο Πέτρος Σοφικίτης, μαζί με τον Αργύρη Βαλασιάδη, δημιουργούν ένα μοναδικό διάλογο μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών, ξεδιπλώνοντας τις γεωγραφικές ομοιότητες μεταξύ Αιγαίου και Καραϊβικού πελάγους, καθώς και τη βαθιά σύνδεση των κατοίκων με τις ρίζες τους. Αναδεικνύοντας πρακτικές που οδεύουν προς τη λήθη, οι καλλιτέχνες ανακαλούν τις βασικές αξίες της προφορικής παράδοσης και τη σημασία της μετάδοσης όχι μόνο της γνώσης, αλλά και της ίδιας της Ιστορίας από τους κατοίκους, ως μια ανεκτίμητης αξίας άυλη πολιτιστική κληρονομιά. Το Marabou Project είναι μια ιστορία χρόνου και υπομονής, μια ιστορία αγάπης και σεβασμού, η οποία σκοπό έχει να αποκαλύψει τις ανείπωτες ιστορίες ανθρώπων, που διαφυλάττουν τις παραδοσιακές τέχνες, τα τοπικά ήθη και τα έθιμα που σιγά σιγά σβήνουν στη σύγχρονη κοινωνία.

Η Μπιενάλε της Αβάνας ιδρύθηκε το 1984 και η πρώτη της διοργάνωση ήταν αφιερωμένη σε καλλιτέχνες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής. Στη δεύτερη Μπιενάλε του 1986, συμμετείχαν και καλλιτέχνες από την Αφρική, την Ασία και τη Μέση Ανατολή. Αυτή η παράδοση συνεχίστηκε σε όλες τις επόμενες διοργανώσεις, μετατρέποντας την Αβάνα σε σημαντικό χώρο συγκέντρωσης και έκθεσης μη Δυτικής τέχνης. Η Μπιενάλε της Αβάνας εστιάζει στους καλλιτέχνες του Νότου, των οποίων τα έργα εκφράζουν ανησυχίες και συγκρούσεις πολλές φορές παγκόσμιου χαρακτήρα, οι οποίες είναι κοινές στις χώρες καταγωγής τους.

Η Μπιενάλε οργανώνεται με βάση μια ερευνητική και επιμελητική διαδικασία, και όλοι οι συμμετέχοντες καλλιτέχνες επιλέγονται σύμφωνα με συγκεκριμένες παραμέτρους, όπως η θεματική-εννοιολογική σχέση με τη θεματική της εκάστοτε διοργάνωσης. Στο παρελθόν, την Μπιενάλε έχουν απασχολήσει ιδιαίτερα θέματα, όπως οι υπάρχουσες εντάσεις μεταξύ παραδοσιακού και μοντέρνου, οι προκλήσεις της αποικιοκρατικής κληρονομιάς, η σχέση μεταξύ τέχνης και κοινωνίας καθώς και του ατόμου και της μνήμης του, η ανθρώπινη επικοινωνία απέναντι στην εξέλιξη της τεχνολογίας και η δυναμική της αστικής κουλτούρας.

Τοποθεσία: Embarcadero de la Lanchita de Casablanca, Αβάνα, Κούβα

Διάρκεια έκθεσης: 17 Νοεμβρίου 2024 – 28 Φεβρουαρίου 2025

(ΑΠΕ -ΜΠΕ / Σ. Παπαδοπούλου / photo: pixabay)