Η Ιατρική, αλλά και η υγειονομική περίθαλψη είναι τομείς που συνεχώς εξελίσσονται, βελτιώνονται και κατά κάποιον τρόπο επαναπροσδιορίζονται υπό το πρίσμα νέων ανακαλύψεων και πληροφοριών.
Ωστόσο, κάποιες από τις θεραπείες και τα φάρμακα που χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν θα μπορούσαν να είναι περισσότερο θανατηφόρα από όσο η ίδια η ασθένεια την οποία καλούνταν να αντιμετωπίσουν!
Στην Αρχαία Ρώμη, ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος πρότεινε για τη θεραπεία της λύσσας να καλύπτεται το δάγκωμα με ωμό μοσχαρίσιο κρέας, ενώ ο ασθενής έπρεπε να τρώει μόνο λεμόνια και λίπος γουρουνιού, συνοδευόμενο από ένα μείγμα κρασιού και βραστή κοπριά ασβού!
Οι Ρωμαίοι – είναι καταγεγραμμένο – χρησιμοποιούσαν ούρα για τη λεύκανση των δοντιών τους! Τα ούρα παράγουν αμμωνία, έναν αντιβακτηριακό και λευκαντικό παράγοντα, οπότε ίσως αυτή η θεραπεία να μην ήταν τόσο γελοία όσο ακούγεται, σίγουρα όμως ήταν απαίσια και αποκρουστική.
Για να θεραπεύσουν την ελονοσία, οι γιατροί του Γ’ αιώνα συμβούλευαν τον ασθενή να γράψει επανειλημμένως «Αμπρακατάμπρα» (επίκληση που συναντάται σε πολλές γλώσσες παγκοσμίως. Στην αρχαιότητα πιστευόταν πως αυτή η περίεργη λέξη έχει μεγάλη δύναμη. Θεωρούσαν πως θεράπευε ασθένειες και προφύλαγε τους ανθρώπους από το κακό που μπορούσε να τους τύχει), σε ένα κομμάτι χαρτί με ένα γράμμα λιγότερο σε κάθε γραμμή. Το χαρτί έπρεπε να φορεθεί γύρω από το λαιμό για εννέα ημέρες πριν πεταχτεί σε ένα ρυάκι που έρρεε ανατολικά.
Όταν ένας Κέλτης τραυματιζόταν στη μάχη, έδιναν να γλύψει την πληγή ένας σκύλος. Και αυτή η θεραπεία δεν είναι τόσο ανόητη όσο ακούγεται, καθώς η έρευνα έχει δείξει ότι το σάλιο του σκύλου περιέχει ένα ένζυμο που διασπά τα κυτταρικά τοιχώματα των επιβλαβών βακτηρίων.
Με το πέρασμα των χρόνων, διάφορα συγγράμματα καθοδηγούσαν τους γιατρούς σχετικά με τις τρόπους θεραπείας.
Η συλλογή ιατρικών μεθόδων από Έλληνες και Ρωμαίους συγγραφείς, αλλά και συγγραφείς της ύστερης αρχαιότητας όπως ο Αλέξανδρος των Τράλλεων συγκεντρώθηκε σε μια έκδοση στην αγγλική γλώσσα την «Bald’s Leechbook», στον 10ο αιώνα προτείνει την εφαρμογή λουλουδιών και μελιού στα μάτια για τη θεραπεία του καταρράκτη.
Το οίδημα στα μάτια επίσης θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με την αφαίρεση των ματιών ενός ζωντανού καβουριού και την εφαρμογή τους στο λαιμό του ασθενούς… Εκτός όμως από τους τραυματισμούς και τις λοιμώξεις, το βιβλίο είχε και τρόπους για την αντιμετώπιση υπερφυσικών φαινομένων, όπως κατά των ξωτικών, των νυχτερινών καλικάντζαρων και των διαβόλων. Ιατρική για όλους και για όλα!
Ο Τζον Γουέσλι ήταν Βρετανός Ευαγγελιστής που έζησε στα τέλη της δεκαετίας του 1740 και ήταν εκείνος που έγραψε το «Primitive Physick, ή, An Easy and Natural Method of Curing Most Diseases». Για το άσθμα, συμβούλευε τους ασθενείς να τρώνε μόνο βραστά καρότα επί ένα 15θήμερο. Για την ταχυκαρδία, ο πάσχων θα πρέπει να πιει κρύο νερό, να τοποθετήσει ένα πανί βουτηγμένο σε ξύδι πάνω από το στήθος και μετά να με κάποιο τρόπο διέγερση στο σώμα του…
Όσοι έπασχαν από ρινορραγία είχαν μια και μόνη επιλογή: να κρατήσουν ένα καυτό πανί εμποτισμένο με ξύδι κάτω από τη μύτη τους.
Το βιβλίο του Τόμας Τζέφερσον (τρίτος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και κύριος συντάκτης της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας) «Ritter Mother’s Remedies: Over One Thousand Tested and Tested Remedies from Mothers of the United States and Canada» (Πάνω από χίλιες δοκιμασμένες μέθοδοι και θεραπείες από μητέρες των Ηνωμένων Πολιτειών και του Καναδά), εκδόθηκε το 1910.
Μαζί με την πρόταση για την χρήση κοκαΐνης για την αντιμετώπιση του πυρετού, το βιβλίο είχε μια λιγότερο τοξική θεραπεία για τα σκασμένα χέρια: κρέμα γάλακτος τοποθετούνταν σε ένα ύφασμα, θάβονταν όλη τη νύχτα και στη συνέχεια απλώνονταν στα χείλη την επόμενη μέρα.
Για τις πληγές από παρωνυχίδες το βιβλίο πρότεινε ότι πυρίτιδα και ξύδι πρέπει να αναμειχθούν να γίνουν μια συμπαγής πάστα και στη συνέχεια να εφαρμοστούν στη μολυσμένη περιοχή.
Να πούμε ότι, από τα φοιτητικά του χρόνια στο Κολλέγιο του William and Mary μέχρι το μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης ζωής του, ο Τζέφερσον υπέφερε από έντονους πονοκεφάλους. Οι «περιοδικοί» πονοκέφαλοι ήταν χειρότεροι κατά τη διάρκεια της ημέρας και έτσι μια θεραπεία που πρότεινε – την οποία είχε εφαρμόσει τον εαυτό του – ήταν, ο ασθενής «να κλειστεί σε ένα σκοτεινό δωμάτιο από νωρίς το μεσημέρι μέχρι το βράδυ»… Ένα φάρμακο στο οποίο κατέφευγε σε αυτές τις περιπτώσεις, ο Τζέφερσον ήταν ο περουβιανός φλοιός (η κινίνη).
Μια ασθένεια από την οποία έπασχε ο Τζέφερσον τα τελευταία 25 χρόνια της ζωής του, και ένας σημαντικός παράγων για την αιτία του θανάτου του, ήταν η ακατάσχετη διάρροια. Αναζητώντας θεραπεία, ο Τζέφερσον, βρήκε μια που πίστευε ότι τον βοήθησε σημαντικά: να ιππεύσει ένα άλογο· ένιωθε ότι με αυτόν τον τρόπο ενίσχυε τα έντερα του και συνέστησε τη θεραπεία.
Παρά τον σκεπτικισμό του για πολλές ιατρικές θεραπείες, ο Τζέφερσον ήταν από τους πρώτους υποστηρικτές του εμβολιασμού της ευλογιάς.
Αν και στις μέρες μας, σε πολλές χώρες είναι μια απαγορευμένη ουσία, η κοκαΐνη ήταν κάποτε ευρέως διαθέσιμη. Στη 10ετία του 1880, χρησιμοποιήθηκε για τη χειρουργική των ματιών, αφού ανακαλύφθηκε ότι μερικές σταγόνες της, θα μπορούσαν να καταστήσουν τον κερατοειδή ακίνητο και να προκαλέσουν λιγότερο πόνο και αίμα κατά τη διάρκεια των επεμβάσεων.
Ωστόσο, σύντομα η κοκαΐνη εφαρμόστηκε και για άλλες ιατρικές χρήσεις. Η κοκαΐνη κυκλοφορούσε στην αγορά ως φάρμακο που θα μπορούσε να θεραπεύσει τον πονόδοντο, την κατάθλιψη, την ιγμορίτιδα, τον λήθαργο, τον αλκοολισμό και την ανικανότητα· η ουσία θα μπορούσε να αγοραστεί και ως τονωτικό σε παστίλιες ή σκόνη.
Η κοκαΐνη επίσης ήταν ένα ιδιαίτερα δημοφιλές φάρμακο για τον βήχα, τον αλλεργικό πυρετό, την καταρροή και άλλα προβλήματα του άνω αναπνευστικού· χρησιμοποιήθηκε ακόμη και για την καταπολέμηση του στρες, των πονοκεφάλων και της αϋπνίας. Με 50 σεντς μπορούσες να προμηθευτείς ένα κουτί με κοκαϊνούχα σκευάσματα.
Μέχρι το 1902, υπήρχαν περίπου 200.000 εθισμένοι στην κοκαΐνη στις ΗΠΑ. Το φάρμακο τελικά απαγορεύτηκε το 1914 με τον νόμο Harrison Narcotic Act.
Να επισημάνουμε ότι 3000 χρόνια πριν τη γέννηση του Χριστού, οι αρχαίοι Ίνκας στις Άνδεις μασούσαν τα φύλλα κόκας για να κάνουν τις καρδιές τους και την αναπνοή τους να λειτουργούν γρηγορότερα ώστε να μην έχουν πρόβλημα καθώς ζούσαν σε μεγάλα υψόμετρα, όπου το οξυγόνο είναι λιγότερο. Η κοκαΐνη απομονώθηκε (παραγόμενη από τα φύλλα της κόκας) για πρώτη φορά το 1859 από το Γερμανό χημικό Άλμπερτ Νίμαν. Στη δεκαετία του 1880 άρχισε να γίνεται δημοφιλής στην ιατρική κοινότητα.
Στη δεκαετία του 1880, η ηρωίνη κυκλοφόρησε στο εμπόριο ως υποκατάστατο της μορφίνης. Οι πωλητές ισχυρίζονταν ότι ήταν πέντε φορές πιο αποτελεσματικό φάρμακο και πολύ λιγότερο εθιστικό, παρόλο που αποδείχθηκε εκ των υστέρων ότι ήταν περίπου δύο φορές πιο εθιστικό.
Ένα εξαιρετικά δημοφιλές προϊόν το 1898 ήταν η ασπιρίνη με ηρωίνη που προορίζονταν για παιδιά με πονόλαιμο, βήχα και κρυολόγημα.
Τελικά, οι παρενέργειες και ο εθισμός αυτού του φαρμάκου έγιναν εμφανείς σύντομα και απαγορεύτηκε από το 1924.
Ενώ η ηρωίνη και η κοκαΐνη προκαλούν εθισμό στον χρήστη, άλλα φάρμακα θα μπορούσαν να οδηγήσουν ακόμα και στο θάνατο ενός ασθενούς. Μια δημοφιλής θεραπεία για το άσθμα κατά τον 19ο και τον 20ο αιώνα ήταν η ενθάρρυνση των ασθενών να καπνίζουν! Εκτός από μια εξαιρετικά κακή θεραπεία, τα τσιγάρα εκείνη την εποχή συχνά περιλάμβαναν μπελαντόνα και στραμώνιο (λέγεται και διαβολόχορτο) καθώς και καπνό.
Το χλωροφόρμιο ήταν επίσης μια άλλη συνιστώμενη θεραπεία για το άσθμα, αναποτελεσματικό μεν, όμως πολύ λιγότερο επιβλαβές από το κάπνισμα.
Ο υδράργυρος χρησιμοποιήθηκε για τη θεραπεία της σύφιλης, της δυσκοιλιότητας και της γρίπης επί αιώνες. Ακόμη και όταν οι γιατροί γνώριζαν για τη δηλητηρίαση από υδράργυρο, απλώς μείωσαν τη δόση που συνταγογραφούσαν.
Στις αρχές του 20ου αιώνα, η ελονοσία χρησιμοποιήθηκε για τη θεραπεία της σύφιλης. Ναι καλά διαβάσατε. Οι πάσχοντες από σύφιλη φρόντιζαν ώστε να μολυνθούν από μαλάρια γιατί πίστευαν ότι ο πυρετός που ακολούθησε θα σκότωνε τα ευαίσθητα στη θερμοκρασία βακτήρια της σύφιλης. Περίπου το 15% των ασθενών πέθαιναν από ελονοσία, αλλά όσοι επιζούσαν ενδέχεται να παρουσίαζαν σημαντική βελτίωση όσον αφορά το αφροδίσιο νόσημά τους.
Το ράδιο κάποτε θεωρούνταν θεραπεία για την αρθρίτιδα, την ανικανότητα και τη γήρανση. Περιλαμβανόταν επίσης στα ενεργειακά ποτά.
Σε βιβλίο του ο Δρ. Ρίτερ, το 1910, πρότεινε να χορηγηθεί το σκεύασμα «nux vomica» (περιέχει δύο τοξικές χημικές ουσίες: στρυχνίνη και βρουκίνη,) σε ένα κουταλάκι του γλυκού νερό για να ανακουφίσει τους πονοκεφάλους!
Από τον τρυπανισμό μέχρι τις λοβοτομές
Ήδη πριν από 7.000 χρόνια, οι άνθρωποι έκαναν τρύπες στο κρανίο τους με μια διαδικασία γνωστή ως τρυπανισμός. Μερικοί ερευνητές ισχυρίζονταν ότι αυτή ήταν μια θεραπεία που προοριζόταν να απελευθερώσει τα κακά πνεύματα, που πιστεύεται ότι προκαλούν ψυχικές ασθένειες. Άλλοι πρότειναν ότι μπορεί να είχε θετική επίδραση για τη θεραπεία της επιληψίας, των πονοκεφάλων, των αποστημάτων και των θρόμβων του αίματος. Παραδόξως, από σκελετούς έχουμε μάθει ότι ορισμένοι ασθενείς επέζησαν.
Τον 20ο αιώνα, οι λοβοτομές έγιναν δημοφιλής θεραπεία για όσους είχαν ψυχική ασθένεια. Ο Γουόλτερ Φρίμαν ανέπτυξε τη διαδικασία της «προμετωπιαίας λοβοτομής», η οποία περιελάμβανε τρύπημα σε κρανία ή σφυρηλάτηση με ένα λεπτό όργανο μέσα από τις κόγχες των ματιών. Στόχος του Φρίμαν ήταν να διακόψει τη σύνδεση μεταξύ των μετωπιαίων λοβών και του κυρίως εγκεφάλου επειδή πίστευε ότι αυτοί ήταν υπεύθυνοι για τα συναισθήματα ενός ατόμου· η αποκοπή τους θα έκανε έναν ασθενή πιο ήρεμο.
Η πρώτη του λοβοτομή το 1936 ήταν επιτυχής, αν και πολλές μεταγενέστερες δεν ήταν. Το ποσοστό θνησιμότητας που συνδέεται με αυτή τη διαδικασία ήταν περίπου 15%, και όσοι επιζούσαν έμεναν, συχνά, φυτά.
Παρά αυτές τις αρνητικές στατιστικές, οι λοβοτομές έγιναν δημοφιλείς, πιθανώς επειδή οι υποτονικοί ασθενείς ήταν ευκολότερο να αντιμετωπιστούν. Στο αποκορύφωμα της θεραπείας το 1949, πραγματοποιήθηκαν 5.074 λοβοτομές στις ΗΠΑ. Σχεδόν το 60% των ασθενών ήταν γυναίκες!
Ενώ μπορεί πια να εντυπωσιαζόμαστε, να τρομάζουμε και να γελάμε ακόμα διαβάζοντας αυτές τις θεραπείες και ιατρικές μεθόδους, θα πρέπει να αναρωτηθούμε σοβαρά: ποια σύγχρονα φάρμακα, εμβόλια και θεραπείες θα φαίνονται εξίσου γελοία ή απίθανα για τις μελλοντικές γενιές;
(ethnos. gr / photo: unsplash)
