Οι αλλαγές στη συμπεριφορά του Νείλου επηρέασαν τα πρότυπα οικισμών και τις ιστορικές δομές.
Πρόσφατη έρευνα αποκαλύπτει ότι μια σημαντική αλλαγή στην πορεία του ποταμού Νείλου πριν από περίπου 4.000 χρόνια επέκτεινε την πλημμυρική πεδιάδα κοντά στο Λούξορ, ενισχύοντας δυνητικά τη γεωργική επιτυχία της αρχαίας Αιγύπτου και επηρεάζοντας την τοποθέτηση ιστορικών τοποθεσιών.
Οι ερευνητές μελέτησαν την ανάπτυξη του ποταμού Νείλου τα τελευταία 11.500 χρόνια και εξέτασαν πώς οι αλλαγές στη γεωγραφία του μπορεί να έχουν επηρεάσει τη μοίρα του αρχαίου αιγυπτιακού πολιτισμού.
Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Nature Geoscience αποκαλύπτει μια σημαντική αλλαγή στον Νείλο πριν από περίπου τέσσερις χιλιάδες χρόνια, μετά την οποία η πλημμυρική πεδιάδα στην κοιλάδα του Νείλου γύρω από το Λούξορ επεκτάθηκε πολύ.
Τα ευρήματα εγείρουν την πιθανότητα αυτή η αλλαγή να συνέβαλε στην επιτυχία της αρχαίας αιγυπτιακής αγροτικής οικονομίας σε σημεία μεταξύ της περιόδου του Παλαιού και του Νέου Βασιλείου. Το Νέο Βασίλειο ήταν μια περίοδος απαράμιλλης ευημερίας, στρατιωτικών κατακτήσεων και πολιτιστικών επιτευγμάτων στην ιστορία της Αρχαίας Αιγύπτου.
Τοπίο και Πολιτιστική Ανάπτυξη
Ο Δρ Μπέντζαμιν Πένινγκτον, συν-συγγραφέας της εργασίας από το Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον είπε: «Η επέκταση της πλημμυρικής πεδιάδας θα έχει διευρύνει σημαντικά την έκταση της καλλιεργήσιμης γης στην κοιλάδα του Νείλου κοντά στο Λούξορ (αρχαία Θήβα) και θα έχει βελτιώσει τη γονιμότητα του εδάφους με την τακτική εναπόθεση γόνιμων ιλύων».
«Ενώ δεν μπορούν να συναχθούν συγκεκριμένες αιτιώδεις σχέσεις μεταξύ αυτής της αλλαγής και των σύγχρονων κοινωνικών εξελίξεων, οι αλλαγές στο τοπίο είναι ωστόσο ένας σημαντικός παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη όταν συζητείται η τροχιά του αρχαίου αιγυπτιακού πολιτισμού».
Η μελέτη υποδηλώνει επίσης ότι οι αλλαγές στη συμπεριφορά και το τοπίο του Νείλου μπορεί να έχουν επηρεάσει τα πρότυπα οικισμών και τη θέση των εμβληματικών ιστορικών δομών, όπως ο ναός του Καρνάκ.
Η έρευνα διεξήχθη από μια διεθνή ομάδα με επικεφαλής τον Δρ Angus Graham του Πανεπιστημίου της Ουψάλα στη Σουηδία και συμμετείχαν αρκετούς αρχαιολόγους και γεωγράφους από το Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον.
Ο Ντόμινικ Μπάρκερ, ένας άλλος συν-συγγραφέας επίσης από το Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον, εξήγησε τον τρόπο με τον οποίο επιτεύχθηκε το έργο: «Ανοίξαμε 81 γεωτρήσεις, πολλές με το χέρι, σε ολόκληρη την κοιλάδα του Νείλου κοντά στο Λούξορ – μια γνήσια πρώτη για την Αίγυπτο. Χρησιμοποιώντας γεωλογικές πληροφορίες που περιέχονται στους πυρήνες και χρονολογώντας τα ιζήματα χρησιμοποιώντας μια τεχνική που ονομάζεται Optically Stimulated Luminescence, καταφέραμε να συνδυάσουμε την εξέλιξη του παραποτάμιου τοπίου».
Αλλαγές στο Νείλο κατά τη διάρκεια χιλιετιών
Η ομάδα ανακάλυψε ότι μεταξύ 11.500 και 400 περίπου χρόνια πριν, ο Νείλος βίωσε σημαντική τομή κοιλάδας, που σημαίνει ότι ο ποταμός κόπηκε στην κοίτη του, δημιουργώντας βαθιά κανάλια και μια στενότερη πλημμυρική πεδιάδα. Αυτό μπορεί να οδήγησε σε πιο έντονες και ισχυρές πλημμύρες.
Αυτή η δυναμική των πλημμυρών θα υπήρχε μεταξύ της επιπαλαιολιθικής περιόδου (μια εποχή των κοινωνιών κυνηγών-τροφοσυλλεκτών) και του Παλαιού Βασιλείου (η «εποχή των πυραμίδων») και ίσως του Μέσου Βασιλείου της αρχαίας Αιγύπτου.
«Ο Αιγυπτιακός Νείλος που βλέπουμε σήμερα φαίνεται πολύ διαφορετικός από αυτό που θα ήταν τα τελευταία 11.500 χρόνια», λέει ο Δρ Πένινγκτον. «Στο μεγαλύτερο μέρος αυτού του χρόνου, ο Νείλος αποτελούταν από ένα δίκτυο συνυφασμένων καναλιών που άλλαζαν συχνά την πορεία τους».
Πριν από περίπου 4.000 χρόνια, ο Νείλος μετατοπίστηκε απότομα και υπήρξε ταχεία συρρίκνωση της πλημμυρικής πεδιάδας, όπου ο ποταμός άρχισε να αποθέτει μεγάλες ποσότητες ιζημάτων, δημιουργώντας τον πυθμένα της κοιλάδας. Αυτό δημιούργησε μια πιο εκτεταμένη και σταθερή πλημμυρική πεδιάδα.
Ο ποταμός άλλαξε επίσης σταδιακά χαρακτήρα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου – από ένα δυναμικό σύστημα περιπλάνησης σε λιγότερα, πιο σταθερά κανάλια. Ο μονοκάναλος Νείλος που γνωρίζουμε σήμερα δεν καθιερώθηκε πραγματικά πριν από περίπου δύο χιλιάδες χρόνια.
Οι ερευνητές λένε ότι η σημαντική αλλαγή στη συμπεριφορά του Νείλου πιθανότατα προκλήθηκε από τη μείωση του όγκου του νερού που ρέει μέσω του ποταμού και την αύξηση της παροχής λεπτών ιζημάτων. Αυτό ωθήθηκε από την αποξήρανση της λεκάνης του Νείλου, με την «Πράσινη Σαχάρα» της Αφρικανικής Υγρής Περιόδου να μεταμορφώνεται στη σημερινή υπεράνυδρη έρημο Σαχάρα.
Οι νέες γνώσεις για την εξέλιξη της Αιγυπτιακής Κοιλάδας του Νείλου κοντά στο Λούξορ παρέχουν ουσιαστικό πλαίσιο τοπίου για τους αρχαιολόγους και τους αιγυπτιολόγους να ερμηνεύσουν εκ νέου αρχαίες τοποθεσίες στην περιοχή και να επανεξετάσουν τις τοποθεσίες των οικισμών στην κοιλάδα του Νείλου.
photo: freepik
