Μία από τις πιο αξιοσημείωτες συνεισφορές σε αυτήν την κατανόηση έγινε από τον Ερατοσθένη από την Κυρήνη, έναν Έλληνα μαθηματικό, γεωγράφο και αστρονόμο που είναι περισσότερο γνωστός για τον πρωτοποριακό του υπολογισμό της περιφέρειας της Γης γύρω στο 240 π.Χ.
Ιστορικό Και Σημασία
Το έργο του Ερατοσθένη είναι ιδιαίτερα σημαντικό, όχι μόνο για την ακρίβεια της μέτρησής του αλλά και για την καινοτόμο μέθοδο που χρησιμοποίησε. Ο υπολογισμός του τεκμηριώθηκε σε ένα χειρόγραφο που έκτοτε έχει χαθεί, αλλά η τεχνική και τα αποτελέσματα έχουν διατηρηθεί μέσα από τα γραπτά άλλων αρχαίων Ελλήνων ιστορικών και μελετητών.
Η Παρατήρηση Στη Συήνη
Η ιστορία ξεκινά με ένα πηγάδι στη Συήνη (σημερινό Ασουάν, Αίγυπτος), για το οποίο ο Ερατοσθένης έμαθε από ταξιδιώτες. Αυτό το πηγάδι είχε μια μοναδική ιδιότητα: το μεσημέρι του θερινού ηλιοστασίου (γύρω στις 21 Ιουνίου), ο ήλιος φώτιζε ολόκληρο τον πυθμένα χωρίς να σκιάζει, δείχνοντας ότι ο ήλιος βρισκόταν ακριβώς από πάνω. Αυτή η παρατήρηση ήταν κρίσιμη γιατί παρείχε ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό σημείο όπου οι ακτίνες του ήλιου ήταν κάθετες.
Η Μέτρηση Στην Αλεξάνδρεια
Ο Ερατοσθένης διεξήγαγε τότε μια συμπληρωματική παρατήρηση στην Αλεξάνδρεια, περίπου 800 χιλιόμετρα (500 μίλια) βόρεια της Συήνης. Την ίδια μέρα και ώρα (μεσημέρι του θερινού ηλιοστασίου), μέτρησε τη γωνία της σκιάς που ρίχνει ένα ραβδί (γνώμων). Η σκιά δημιούργησε μια γωνία περίπου 7,2 μοιρών με την κατακόρυφο, που είναι περίπου το 1/50 του πλήρους κύκλου (360 μοίρες).
Υπολογισμός Της Περιφέρειας Της Γης
Κατανοώντας ότι η Γη είναι σφαιρική, ο Ερατοσθένης σκέφτηκε ότι η διαφορά στη γωνία των ακτίνων του ήλιου μεταξύ της Συήνης και της Αλεξάνδρειας οφειλόταν στην καμπυλότητα της Γης . Γνωρίζοντας την απόσταση μεταξύ των δύο τοποθεσιών, η οποία μετρήθηκε από επαγγελματίες τοπογράφους της εποχής, μπορούσε να χρησιμοποιήσει απλή γεωμετρία για να υπολογίσει την περιφέρεια της Γης.
Η απόσταση μεταξύ Συήνης και Αλεξάνδρειας υπολογίστηκε ότι ήταν περίπου 5.000 στάδια. Χρησιμοποιώντας τη σχέση ότι οι 7,2 μοίρες είναι το 1/50 του πλήρους κύκλου, ο Ερατοσθένης πολλαπλασίασε την απόσταση επί 50 για να φτάσει στη συνολική περιφέρεια της Γης. Αυτός ο υπολογισμός έδωσε έναν αριθμό περίπου 250.000 σταδίων. Η μετατροπή αυτού σε σύγχρονες μονάδες παρέχει μια εμβέλεια μεταξύ 24.000 και 29.000 μιλίων, εντυπωσιακά κοντά στην πραγματική περιφέρεια των περίπου 24.901 μιλίων.
Κληρονομιά Και Αντίκτυπος
Ο υπολογισμός του Ερατοσθένη ήταν ένα μνημειώδες επίτευγμα στον τομέα της γεωγραφίας και της αστρονομίας. Παρείχε μια συγκεκριμένη μέτρηση που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την καλύτερη κατανόηση του μεγέθους της Γης και απέδειξε τη δύναμη της επιστημονικής παρατήρησης και του μαθηματικού συλλογισμού.
Το έργο του έθεσε τις βάσεις για τους μελλοντικούς αστρονόμους και γεωγράφους και εδραίωσε τη φήμη του ως ενός από τους μεγαλύτερους μελετητές της αρχαιότητας. Ο Ερατοσθένης συνέβαλε επίσης σημαντικά σε άλλα πεδία, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης του πρώτου γνωστού χάρτη του κόσμου που ενσωματώνει γραμμές γεωγραφικού πλάτους και μήκους και τη δημιουργία του «Κοσκινού του Ερατοσθένη», ενός αλγόριθμου για την εύρεση πρώτων αριθμών.
Συμπερασματικά, η μέτρηση της περιφέρειας της Γης από τον Ερατοσθένη αποτελεί απόδειξη της προηγμένης κατάστασης της αρχαίας ελληνικής επιστήμης και της διαρκούς κληρονομιάς της κλασικής επιστήμης. Η μεθοδική προσέγγισή του και η καινοτόμος χρήση των δεδομένων παρατήρησης συνεχίζουν να εμπνέουν επιστήμονες και ιστορικούς, υπογραμμίζοντας τη βαθιά επίδραση της πρώιμης επιστημονικής έρευνας στην κατανόησή μας για τον φυσικό κόσμο.
photo: pixabay
