Μια στο τόσο, ένα αστέρι εμφανίζεται εκεί που δεν υπήρχε πριν, και μετά εξαφανίζεται σε λίγες μέρες ή εβδομάδες.

Η παλαιότερη καταγραφή ενός τέτοιου «φιλοξενούμενου αστέρα», που ονομάστηκε έτσι από αρχαίους Κινέζους αστρονόμους, είναι ένα αστέρι που εμφανίστηκε ξαφνικά στους ουρανούς σε όλο τον κόσμο στις 4 Ιουλίου 1054. Έλαμψε γρήγορα και έγινε ορατό ακόμη και κατά τη διάρκεια της ημέρας για τις επόμενες 23 ημέρες .

Αστρονόμοι στην Ιαπωνία, την Κίνα και τη Μέση Ανατολή παρατήρησαν αυτό το γεγονός, όπως και οι Anasazi στο σημερινό Νέο Μεξικό.

Το δεύτερο εξάμηνο του 2024, μια νέα έκρηξη στο αστρικό σύστημα που ονομάζεται T Coronae Borealis, ή T CrB, θα είναι και πάλι ορατή στους ανθρώπους στη Γη. Το T CrB θα εμφανίζεται 1.500 φορές πιο φωτεινό από το συνηθισμένο, αλλά δεν θα είναι τόσο εντυπωσιακό όσο το γεγονός του 1054.

Το φαινόμενο ονομάζεται καινοφανής αστέρας (νόβα) και θα συμβεί στον αστερισμό Βόρειο Στέφανο (Corona Borealis) του γαλαξία μας.

Το T CrB θα γίνει, στην καλύτερη περίπτωση, το 50ο φωτεινότερο αστέρι στον νυχτερινό ουρανό – περισσότερο φωτεινό όμως μόνο από τα μισά αστέρια της Μεγάλης Άρκτου.

Μπορεί να χρειαστεί λίγη προσπάθεια για να το βρείτε, αλλά αν έχετε χρόνο, θα γίνετε μάρτυρες ενός σπάνιου συμβάντος.

Τι είναι ο καινοφανής αστέρας;

Το 1572, ο διάσημος Δανός αστρονόμος Tycho Brahe παρατήρησε ένα νέο αστέρι στον αστερισμό της Κασσιόπης. Αφού ανέφερε το γεγονός στο έργο του «De Nova Stella», ή «On the New Star», οι αστρονόμοι έφτασαν να συσχετίσουν τη λέξη nova με αστρικές εκρήξεις.

Τα αστέρια, ανεξαρτήτως μεγέθους, περνούν το 90% της ζωής τους συντήκοντας υδρογόνο σε ήλιο στους πυρήνες τους. Το πώς τελειώνει η ζωή ενός αστεριού, όμως, εξαρτάται από τη μάζα του αστεριού. Αστέρια με μεγάλη μάζα εκρήγνυνται σε τεράστιες εκρήξεις σουπερνόβα, όπως αυτές που παρατήρησαν οι άνθρωποι το 1054 και το 1572.

Σε αστέρια μικρότερης μάζας, συμπεριλαμβανομένου του Ήλιου μας, μόλις εξαντληθεί το υδρογόνο στον πυρήνα, το αστέρι διαστέλλεται σε αυτό που οι αστρονόμοι αποκαλούν κόκκινο γίγαντα. Ο κόκκινος γίγαντας είναι εκατοντάδες φορές το αρχικό του μέγεθος και πιο ασταθής. Τελικά, το μόνο που μένει είναι ένας λευκός νάνος – ένα κατάλοιπο μεγέθους Γης που αποτελείται από άνθρακα και οξυγόνο. Οι λευκοί νάνοι είναι εκατό χιλιάδες φορές πιο πυκνοί από ένα διαμάντι. Αν δεν αποτελούν μέρος ενός δυαδικού αστρικού συστήματος , όπου δύο αστέρια περιστρέφονται το ένα γύρω από το άλλο, σιγά-σιγά εξαφανίζονται σε φωτεινότητα για δισεκατομμύρια χρόνια και τελικά εξαφανίζονται από τα μάτια.

Το T CrB είναι ένα δυαδικό αστρικό σύστημα – αποτελείται από έναν κόκκινο γίγαντα και έναν λευκό νάνο, που περιφέρονται ο ένας γύρω από τον άλλο κάθε 228 ημέρες σε περίπου τη μισή απόσταση μεταξύ Γης και Ήλιου. Ο κόκκινος γίγαντας πλησιάζει στο τέλος της ζωής του, επομένως έχει επεκταθεί δραματικά και τροφοδοτεί υλικό σε έναν περιστρεφόμενο δίσκο ύλης που ονομάζεται δίσκος προσαύξησης , ο οποίος περιβάλλει τον λευκό νάνο.

Η ύλη από τον δίσκο προσαύξησης, που αποτελείται κυρίως από υδρογόνο, περιστρέφεται και συσσωρεύεται αργά στην επιφάνεια του λευκού νάνου. Με την πάροδο του χρόνου, αυτή η κουβέρτα υδρογόνου γίνεται πιο παχιά και πιο πουκνή μέχρι η θερμοκρασία της να ξεπεράσει τους 18 εκατομμύρια βαθμούς Φαρενάιτ (10 εκατομμύρια βαθμούς Κελσίου).

Το nova είναι μια απρόσμενη θερμοπυρηνική αντίδραση παρόμοια με την έκρηξη μιας βόμβας υδρογόνου. Μόλις ο δίσκος προσαύξησης ζεσταθεί αρκετά, το υδρογόνο αναφλέγεται, διοχετεύεται προς τα έξω και εκπέμπει έντονο φως.

Πότε θα συμβεί;

Ο T CrB είναι ο πιο διάσημος καινοφανής αστέρας. Εκρήγνυται κατά μέσο όρο κάθε 80 χρόνια.

Επειδή το T CrB απέχει 2.630 έτη φωτός από τη Γη, χρειάζονται 2.630 χρόνια φωτός για να διανύσει την απόσταση από το T CrB στη Γη. Το nova που θα δούμε αργότερα φέτος εμφανίστηκε πριν από περισσότερα από 2.000 χρόνια, αλλά το φως του θα μας φτάσει αργότερα φέτος.

Η συσσώρευση υδρογόνου στην επιφάνεια του λευκού νάνου είναι σαν την άμμο σε μια κλεψύδρα 80 ετών. Κάθε φορά που εμφανίζεται ένας νέος και το υδρογόνο αναφλέγεται, ο ίδιος ο λευκός νάνος δεν επηρεάζεται, αλλά η επιφάνεια του καθαρίζεται από το υδρογόνο. Αμέσως μετά, το υδρογόνο αρχίζει να συσσωρεύεται ξανά στην επιφάνεια του λευκού νάνου: Η κλεψύδρα αναποδογυρίζει και η αντίστροφη μέτρηση 80 ετών ξεκινά εκ νέου.

Με βάση αυτές τις παρατηρήσεις, οι επιστήμονες προβλέπουν ότι το nova θα είναι ορατό σε εμάς κάποια στιγμή μέσα στο 2024.

Πόσο φωτεινό θα είναι;

Οι αστρονόμοι χρησιμοποιούν ένα σύστημα μεγέθους που επινοήθηκε για πρώτη φορά από τον Ίππαρχο της Νίκαιας πριν από περισσότερα από 2.100 χρόνια για να ταξινομήσουν τη φωτεινότητα των άστρων.Όσο μικρότερο είναι το μέγεθος, τόσο πιο φωτεινό είναι το αστέρι.

Συνήθως, το ορατό φως που λαμβάνουμε από το T CrB προέρχεται εξ ολοκλήρου από τον κόκκινο γίγαντα του, ένα αστέρι μεγέθους 10 που μόλις και μετά βίας είναι ορατό με κυάλια.

Κατά τη διάρκεια της δημιουργίας του αστέρα, το εκρηκτικό περίβλημα υδρογόνου του λευκού νάνου θα λάμψει σε μέγεθος 2 ή 3 . Θα γίνει για λίγο το πιο λαμπρό αστέρι στον εσωτερικό αστερισμό του, Corona Borealis. Αυτή η μέγιστη φωτεινότητα θα διαρκέσει μόνο λίγες ώρες και το T CrB θα εξασθενίσει από την ορατότητα με γυμνό μάτι σε λίγες μέρες.

Η θέα του αστέρα θα είναι περίπου ίδια σε όλη την Αμερική.

Πού να κοιτάξουμε για να το βρούμε

Για να εντοπίσετε τον αστερισμό, κοιτάξτε προς τα δυτικά και βρείτε τον Αρκτούρο, το λαμπρότερο αστέρι σε αυτήν την περιοχή του ουρανού.

Το Corona Borealis είναι περίπου 20 μοίρες πάνω από τον Αρκτούρο. Αυτό είναι περίπου το άνοιγμα του χεριού σας. Στην πλήρη λαμπρότητά του, το T CrB θα είναι πιο φωτεινό από όλα τα αστέρια στο Corona Borealis, αλλά όχι τόσο φωτεινό όσο ο Αρκτούρος.

Για να βρείτε το Corona Borealis, εντοπίστε τον Arcturus και, στη συνέχεια, κοιτάξτε λίγο πιο πάνω στο άνοιγμα του χεριού σας.
Μπορείτε επίσης να χρησιμοποιήσετε έναν διαδραστικό χάρτη αστεριών, όπως το Stellarium , ή μία από τις πολλές διαθέσιμες εφαρμογές για smartphone, για να εντοπίσετε τον αστερισμό. Η εξοικείωση με τα αστέρια σε αυτήν την περιοχή του ουρανού πριν από την εμφάνιση του nova θα σας βοηθήσει να αναγνωρίσετε το νέο αστέρι μόλις το T CrB φωτίσει.

Αν και το T CrB είναι πολύ μακριά από τη Γη, είναι ωστόσο μια ευκαιρία να παρατηρήσετε ένα σπάνιο αστρονομικό γεγονός με τα μάτια σας. Για πολλούς από εμάς, αυτό θα είναι ένα γεγονός που συμβαίνει μια φορά στη ζωή.

Για τα παιδιά, ωστόσο, αυτό το γεγονός θα μπορούσε να πυροδοτήσει ένα πάθος για την αστρονομία. Ογδόντα χρόνια μετά, μπορεί να ανυπομονούν να το παρατηρήσουν ακόμη μια φορά.

Δείτε ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ

(photo: pixabay)