Στις 24 Αυγούστου , το 79 μ.Χ., ο Βεζούβιος εξερράγη, εκτοξεύοντας πάνω από 3 κυβικά μίλια συντριμμιών έως και 20 μίλια (32,1 χιλιόμετρα) στον αέρα. Καθώς η στάχτη και ο βράχος έπεφταν στη Γη, έθαψε τις αρχαίες πόλεις της Πομπηίας και του Herculaneum.
Σύμφωνα με τις περισσότερες σύγχρονες μαρτυρίες, η ιστορία τελειώνει λίγο πολύ εκεί: Και οι δύο πόλεις εξαφανίστηκαν, οι άνθρωποι πάγωσαν στο χρόνο.
Ξεκινά μόνο με την εκ νέου ανακάλυψη των πόλεων και τις ανασκαφές που ξεκίνησαν σοβαρά τη δεκαετία του 1740.
Αλλά η πρόσφατη έρευνα έχει αλλάξει την αφήγηση. Η ιστορία της έκρηξης του Βεζούβιου δεν είναι πλέον μια ιστορία μόνο για τον αφανισμό. Περιλαμβάνει επίσης τις ιστορίες εκείνων που επέζησαν από την έκρηξη και συνέχισαν να ξαναφτιάχνουν τη ζωή τους.
Αναφέρει ο συγγραφέας της έρευνας:
Η αναζήτηση για επιζώντες και τις ιστορίες τους κυριάρχησε την τελευταία δεκαετία της αρχαιολογικής επιτόπιας εργασίας μου, καθώς προσπάθησα να καταλάβω ποιος θα μπορούσε να γλίτωσε από την έκρηξη.
Η Πομπηία και το Herculaneum ήταν δύο πλούσιες πόλεις στις ακτές της Ιταλίας ακριβώς νότια της Νάπολης. Η Πομπηία ήταν μια κοινότητα περίπου 30.000 ανθρώπων που φιλοξενούσε ακμάζουσα βιομηχανία και ενεργά πολιτικά και οικονομικά δίκτυα. Το Herculaneum, με πληθυσμό περίπου 5.000 κατοίκων , διέθετε ενεργό αλιευτικό στόλο και μια σειρά από εργαστήρια μαρμάρου. Και οι δύο οικονομίες υποστήριζαν τις βίλες των πλούσιων Ρωμαίων στη γύρω ύπαιθρο.
Η ίδια η έκρηξη συνεχίστηκε για πάνω από 18 ώρες . Τα ανθρώπινα λείψανα που βρέθηκαν σε κάθε πόλη αντιπροσωπεύουν μόνο ένα κλάσμα του πληθυσμού της και πολλά αντικείμενα που ίσως περίμενες ότι είχαν παραμείνει και διατηρήθηκαν σε στάχτη λείπουν: Κάρα και άλογα έχουν φύγει από τους στάβλους, τα πλοία λείπουν από τις αποβάθρες και τα ισχυρά κουτιά έχουν καθαριστεί χωρίς χρήματα και κοσμήματα.
Όλα αυτά υποδηλώνουν ότι πολλοί –αν όχι οι περισσότεροι– από τους ανθρώπους στις πόλεις θα μπορούσαν να είχαν δραπετεύσει αν έφυγαν αρκετά νωρίς.
Κάποιοι αρχαιολόγοι πάντα υπέθεταν ότι κάποιοι διέφυγαν. Αλλά η αναζήτησή τους δεν ήταν ποτέ προτεραιότητα.
Έτσι δημιούργησα μια μεθοδολογία για να προσδιορίσω αν θα μπορούσαν να βρεθούν επιζώντες. Πήρα ρωμαϊκά ονόματα μοναδικά για την Πομπηία ή το Herculaneum –όπως Numerius Popidius και Aulus Umbricius– και αναζήτησα άτομα με αυτά τα ονόματα που ζούσαν σε γύρω κοινότητες την περίοδο μετά την έκρηξη. Αναζήτησα επίσης πρόσθετα στοιχεία, όπως βελτιωμένες υποδομές σε γειτονικές κοινότητες για την υποδοχή μεταναστών.
Μετά από οκτώ χρόνια σάρωσης βάσεων δεδομένων με δεκάδες χιλιάδες ρωμαϊκές επιγραφές σε μέρη που κυμαίνονται από τοίχους μέχρι επιτύμβιες στήλες, βρήκα στοιχεία για πάνω από 200 επιζώντες σε 12 πόλεις. Αυτοί οι δήμοι βρίσκονται κυρίως στη γενική περιοχή της Πομπηίας. Έτειναν όμως να είναι βόρεια του Βεζούβιου, έξω από τη ζώνη της μεγαλύτερης καταστροφής.
Φαίνεται ότι οι περισσότεροι επιζώντες έμειναν όσο πιο κοντά μπορούσαν στην Πομπηία. Προτίμησαν να εγκατασταθούν με άλλους επιζώντες και βασίστηκαν σε κοινωνικά και οικονομικά δίκτυα από τις αρχικές τους πόλεις καθώς επανεγκαταστάθηκαν.
Μερικές από τις οικογένειες που δραπέτευσαν προφανώς συνέχισαν να ευδοκιμούν στις νέες κοινότητές τους.
Η οικογένεια Καλτίλιους εγκαταστάθηκε στην Όστια – αυτό που ήταν τότε ένα σημαντικό λιμάνι στα βόρεια της Πομπηίας, 18 μίλια από τη Ρώμη. Εκεί ίδρυσαν ναό της αιγυπτιακής θεότητας Serapis. Ο Σεράπις , που φορούσε ένα καλάθι με σιτηρά στο κεφάλι του για να συμβολίσει τη γενναιοδωρία της γης, ήταν δημοφιλής σε πόλεις-λιμάνι όπως η Όστια όπου κυριαρχούσε το εμπόριο σιτηρών. Αυτές οι πόλεις έχτισαν επίσης ένα μεγάλο, ακριβό ταφικό συγκρότημα διακοσμημένο με επιγραφές και μεγάλα πορτρέτα μελών της οικογένειας.
Μέλη της οικογένειας Caltilius παντρεύτηκαν με μια άλλη οικογένεια δραπετών, τους Munatiuses. Μαζί, δημιούργησαν μια πλούσια, επιτυχημένη οικογένεια.
Το δεύτερο πιο πολυσύχναστο λιμάνι της Ρωμαϊκής Ιταλίας, το Puteoli – αυτό που σήμερα είναι γνωστό ως Pozzuoli – υποδέχτηκε επίσης επιζώντες από την Πομπηία. Εκεί εγκαταστάθηκε η οικογένεια του Aulus Umbricius, ο οποίος ήταν έμπορος , μια δημοφιλής σάλτσας ψαριών που έχει υποστεί ζύμωση. Αφού αναζωογόνησαν την οικογενειακή επιχείρηση, ο Aulus και η σύζυγός του ονόμασαν το πρώτο τους παιδί που γεννήθηκε στην υιοθετημένη πόλη τους Puteolanus, ή «the Puteolanean»
Δεν ήταν όλοι οι επιζήσαντες της έκρηξης πλούσιοι ή δεν είχαν επιτυχία στις νέες κοινότητές τους. Κάποιοι ήταν ήδη φτωχοί στην αρχή. Άλλοι φαινόταν να έχουν χάσει την οικογενειακή τους περιουσία, ίσως στην ίδια την έκρηξη.
Η Fabia Secundina από την Πομπηία – που προφανώς ονομάστηκε από τον παππού της, έναν πλούσιο έμπορο κρασιού – κατέληξε επίσης στο Puteoli. Εκεί παντρεύτηκε έναν μονομάχο, τον Aquarius the retiarius, ο οποίος πέθανε σε ηλικία 25 ετών, αφήνοντάς την σε δεινή οικονομική κατάσταση.
Τρεις άλλες πολύ φτωχές οικογένειες από την Πομπηία – οι οικογένειες Avianii, Atilii και Masuri – επέζησαν και εγκαταστάθηκαν σε μια μικρή, φτωχότερη κοινότητα που ονομάζεται Nuceria , η οποία περνάει σήμερα από τη Nocera και βρίσκεται περίπου 10 μίλια (16,1 χιλιόμετρα) ανατολικά της Πομπηίας.
Σύμφωνα με μια ταφόπλακα που υπάρχει ακόμα, η οικογένεια Masuri πήρε ένα αγόρι που ονομαζόταν Avianius Felicio ως ανάδοχο γιο. Σημειωτέον, στα 160 χρόνια της Ρωμαϊκής Πομπηίας, δεν υπήρχαν στοιχεία για ανάδοχα παιδιά, και οι μεγάλες οικογένειες συνήθως έπαιρναν ορφανά παιδιά. Για αυτόν τον λόγο, είναι πιθανό ότι ο Felicio δεν είχε κανένα μέλος της οικογένειας που επέζησε.
Μια γυναίκα μέλος της οικογένειας που επέζησε της έκρηξης φαίνεται να συνέχισε την παράδοση της οικογένειας: Μόλις εγκαταστάθηκε στη νέα της κοινότητα, το Beneventum, δώρισε έναν πολύ μικρό, κακώς κατασκευασμένο βωμό στην Αφροδίτη σε δημόσια γη που δόθηκε από το τοπικό δημοτικό συμβούλιο.
Όλα τα σημάδια δείχνουν ότι οι κοινότητες καλωσόρισαν τους επιζώντες. Πολλοί από αυτούς συνέχισαν να ανοίγουν τις δικές τους επιχειρήσεις και να κατέχουν θέσεις σε τοπικές κυβερνήσεις. Και η κυβέρνηση απάντησε διασφαλίζοντας ότι οι νέοι πληθυσμοί και οι κοινότητές τους είχαν τους πόρους και την υποδομή για να ξαναχτίσουν τη ζωή τους.
photo: pixabay
